Του Σιμόνε Περότι *
Εκανε πολύ μεγάλη εντύπωση στην Ιταλία η είδηση της ενεργειακής αυτονομίας της νήσου Τήλου. Μια φωτοβολταϊκή και αιολική εγκατάσταση, χρηματοδοτημένη κατά τα ¾ από την Ε.Ε., ικανή να δώσει στους 500 κατοίκους του νησιού (που γίνονται 3.000 τα καλοκαίρια) σταθερότητα παροχής ηλεκτρικού δικτύου και ενεργειακή αυτονομία για όλο τον χρόνο. Ως αποτέλεσμα προκύπτει εξοικονόμηση πεντακοσίων τόνων ορυκτών καυσίμων. Είναι πάντα μια αχτίδα ελπίδας.
Στη συνέχεια όμως έφτασαν καινούργιες ειδήσεις. Οπως εκείνη για ένα ενεργειακό πρόγραμμα που έχει στόχο την εγκατάσταση στα ελληνικά νησιά χιλιάδων γιγαντιαίων ανεμογεννητριών, ενώ ταυτόχρονα κυκλοφόρησαν βίντεο από τους ακτιβιστές όπου παρουσιαζόταν ο μεγάλος αντίκτυπος στο περιβάλλον από τους δρόμους και τις εκσκαφές για τις υποδομές υποστήριξης, τις εγκαταλειμμένες έλικες, τα κάθε λογής μπάζα και όλα αυτά σε έναν από τους παραδείσους της Μεσογείου και κατ’ επέκταση του κόσμου.
Πού πηγαίνει η Ελλάδα τού αύριο; Ποιο είναι το μοντέλο ανάπτυξης που επέλεξε; Το ερώτημα μπορεί να συσχετιστεί με την αντίστοιχη επιλογή που έγινε από την Ιταλία (και άλλες χώρες της περιοχής), οι οποίες στον χώρο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας εμφάνισαν μια μεγάλη αύξηση παραγωγής (ένα τέταρτο της εθνικής ενεργειακής ανάγκης) αλλά ταυτόχρονα τη μεγάλη εμπλοκή των διαφόρων μαφιών και την έλλειψη μιας οραματικής ενεργειακής πολιτικής.
Το δίλημμα δείχνει να είναι κοινό: έχει γίνει επακριβώς αντιληπτό από τον εθνικό και τον ευρωπαϊκό πολιτικό κόσμο η συγκυρία στην οποία ζούμε; Το μεγάλο πρόβλημα της εποχής μας δεν μπορεί να θεωρηθεί η πανδημία, αλλά η ταχύτατη υπέρβαση κάθε ορίου σε ό,τι αφορά την υπερθέρμανση του πλανήτη.
Σε ένα όχι πολύ μακρινό μέλλον η περιβαλλοντική κρίση, που ήδη βρίσκεται σε οξεία φάση, θα προκαλεί πολύ περισσότερους νεκρούς (από πυρκαγιές, πλημμύρες, τυφώνες, υδρογεωλογικά φαινόμενα) από την πανδημία. Αρκεί να υπολογίσουμε τα χιλιάδες εκτάρια που κάηκαν πρόσφατα στην Πελοπόννησο, την Εύβοια, την Αττική, τη νότια Ιταλία, τα Βαλκάνια, τη βορειοδυτική Αφρική και την Τουρκία. Το ερώτημα δεν περιορίζεται μόνο σε αυτό που ο πολιτικός κόσμος δείχνει να αγνοεί.
Ποιο είναι το μοντέλο ανάπτυξης που θα πρέπει να υλοποιήσουν οι μεσογειακές χώρες; Θα ήταν πιο σωστό να το επεκτείναμε σε όλες τις χώρες του κόσμου, αλλά η Μεσόγειος συμβαίνει να έχει ιστορία και θέση σημαντικότατες από πολιτισμική και ηθική άποψη, που στην παρούσα φάση επιστρέφουν στο προσκήνιο.
Ο Περικλής όπως και ο Μάρκος Αυρήλιος είχαν μια θεωρία για τον ιδανικό κόσμο και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν. Αυτό ακριβώς είναι που μας λείπει σήμερα. Το όραμα. Πώς θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε την περιβαλλοντική υποβάθμιση επιτυγχάνοντας ταυτόχρονα γενικευμένη ευημερία;
Οταν πληροφορούμαστε ότι ένα νησί σαν τα Κύθηρα, που από θαύμα διέφυγε από την κατασκευαστική καταιγίδα των ’80 και ’90, την εμπορική εκμετάλλευση, την ομογενοποίηση της τουριστικής προσφοράς, προτείνεται ως κατάλληλος χώρος εγκατάστασης εκατοντάδων τεράστιων ανεμογεννητριών (κατά τη δύση του ήλιου θα διακρίνονται ακόμη και από τη Μήλο), αντιλαμβανόμαστε εύκολα ότι τα λάθη που έπονται της απουσίας οράματος είναι τεράστια. Και βαριά ταυτόχρονα τόσο από περιβαλλοντική όσο και οικονομική άποψη. Σε έναν κόσμο όλο και περισσότερο μαζικοποιημένο, όπου η τουριστική οικονομική προσφορά θα τείνει προς το χαμηλότερο.
Θα συμβεί λοιπόν οι φυσικές και προστατευμένες περιοχές, εκεί όπου θα υπάρχει ακόμη ηρεμία και απουσία μαζικού τουρισμού, εκεί όπου οι ακτές και οι θάλασσες θα παραμένουν καθαρές, εκεί όπου δεν θα έχουν γίνει τα πάντα εμπόρευμα και εμπόριο και μαζική καταναλωτική κουλτούρα, να αποκτήσουν μια τεράστια αξία. Το να μη διασωθούν τα Κύθηρα και οι πάμπολλοι ελληνικοί παράδεισοι σημαίνει να έχουμε μια αξία στα χέρια μας και να τη σκορπάμε στον άνεμο. Οποιοσδήποτε ειδικός στο μάρκετινγκ μπορεί να το επιβεβαιώσει.
Η Ιταλία αποτελεί ένα τραγικό παράδειγμα: δεν αντιλήφθηκε ότι θα έπρεπε να φροντίσει το περιβάλλον της, δεν διέκρινε τους ανεκτίμητους πόρους που είχε, δεν επέλεξε να προβληθεί ως ο τελευταίος παράδεισος ομορφιάς, κατοικημένος και διαχειρισμένος με ανθρώπινο τρόπο, δίχως αλόγιστη εκμετάλλευση, δεν επένδυσε στην έννοια των μηδενικών επιπτώσεων, αντιθέτως επέτρεψε την υπερεκμετάλλευση, ακολούθησε τα βορειοευρωπαϊκά και αγγλικά τουριστικά μοντέλα, του «low cost», του χωρίς ταβάνι τουριστικών αφίξεων.
Σήμερα παρουσιάζεται υπερεξαντλημένη, οι ακτές της είναι όλο και περισσότερο βρόμικες, η ανθρώπινη παρουσία είναι καταλυτική και πανταχού απλωμένη. Η Ιταλία που γνωρίζαμε δεν υπάρχει πλέον, τουλάχιστον για τους τέσσερις καλοκαιρινούς μήνες, όπου και το 90% του τουρισμού. Μια χώρα που ήταν το σύμβολο της ομορφιάς, του ήρεμου ταξιδιού ανάμεσα σε ανθρώπους ανοιχτούς και χαμογελαστούς, μακριά από το χάος και τον θόρυβο των πόλεων, έγινε ένα «διασκεδασοπωλείο», μια αχόρταγη μηχανή, ικανή να καταβροχθίζει όσο γίνεται μεγαλύτερο αριθμό τουριστών. Οι καλύτεροι τουρίστες και εκείνοι που επιζητούν διακοπές με ηρεμία απομακρύνονται. Θα απομακρυνθούν άραγε και από την Ελλάδα; Αυτό επιζητεί η Ελλάδα;
Η Ελλάδα θα έπρεπε να εγκαταστήσει σε όλα τα νησιά μικρά συστήματα ανανεώσιμων πηγών, ικανά να τα καταστήσουν αυτόνομα από ενεργειακή άποψη. Θα μπορούσε να γίνει έτσι το πιο ελκυστικό μέρος του κόσμου, σύμβολο πνευματικής υπεροχής. Αυτό θα μπορούσε να είναι ένα «brand αξιών» ικανό να ελκύσει διεθνές κοινό, δημόσιο χρήμα και να δώσει αναπτυξιακή δυναμική σε όλους.
Μια χώρα με αυτές τις προδιαγραφές θα γινόταν παράδειγμα προς μίμηση και υπεράνω ανταγωνισμού! Ιδιαίτερα εάν η Ελλάδα σήμερα έδινε μεγαλύτερο βάρος από τους ανταγωνιστές της στον καθαρισμό και την προστασία των θαλασσών, των ακτών, απαγορεύοντας τη χρήση του πλαστικού στα νησιά και τις παράκτιες περιοχές. Στη Γαλλία για παράδειγμα είναι αναγκαία μια μεγάλη εκστρατεία περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης για περιοχές όπως η Μασσαλία, όπου δεν υπάρχει διαχωρισμός στη συλλογή απορριμμάτων, και αυτό συμβαίνει και σε πολλές περιοχές της Ιταλίας και της Ισπανίας εν έτει 2021!
Για αυτό τον λόγο η Ελλάδα θα έπρεπε να διατηρήσει και να αναδείξει τη μοναδικότητα της και όχι να κατασκευάσει μια μεγα-θερμοηλεκτρική μονάδα προς προσέλκυση ευρωπαϊκών πόρων. Αυτές οι επιδοτήσεις ενδεχομένως να πλουτίσουν ορισμένους, τους συνηθισμένους ημέτερους επιχειρηματίες και τους πολιτικούς, αλλά θα φτωχοποιήσουν τη χώρα.
Η Ιταλία έκανε ήδη αυτό το λάθος εγκαθιστώντας θερμοηλεκτρικές μονάδες στο Πόρτο Τόρες και τη Λα Σπέτσια καθώς και χαλυβουργικές εγκαταστάσεις στον Τάραντα. Για ποιο λόγο η Ελλάδα, που μπορεί να γίνει leader στο πεδίο της, να θέλει να ξεπουλήσει τα φυσικά πλούτη της; Οταν καταστρέφεις τις φυσικές ομορφιές, το μέλλον σου είναι ήδη προδιαγεγραμμένο.
Ο Περικλής και ο Μάρκος Αυρήλιος δεν θα το είχαν ποτέ επιτρέψει.
*Ναυτικός και συγγραφέας των μπεστ σέλερ «Adesso basta» (Τώρα φτάνει) και «Rapsodia Mediterranea» (Μεσογειακή Ραψωδία)
