Εντυπωσιακά ευρήματα από τα Αντικύθηρα» ήταν ο τίτλος της είδησης στα περισσότερα ΜΜΕ. Τι κι αν οι φωτογραφίες έδειχναν μόνο σπασμένη κεραμεική, από αυτή που κατά χιλιάδες βρίσκεται σε κάθε ανασκαφή; Τι κι αν η Υπουργική Απόφαση όριζε ότι η ολιγοήμερη αποστολή είχε «χαρακτήρα διαγνωστικό και σωστικό, εστιάζοντας πρωτίστως στην ανέλκυση δύο σάκων και ενός κιβωτίου με ιζήματα και στο εκτεθειμένο αρχαιολογικό υλικό προηγούμενων ανασκαφικών περιόδων (2017), στην τεκμηρίωση (φωτογραφική κ.λπ.) της σημερινής κατάστασης του ναυαγίου και του περιβάλλοντος χώρου του» – και πράγματι αυτό έγινε; Για τα μίντια η είδηση ήταν τα (ανύπαρκτα) εντυπωσιακά ευρήματα.

Η «Επιστροφή στα Αντικύθηρα» ήταν ένα φιλόδοξο πρόγραμμα που ξεκίνησε το 2012, αλλά συστηματοποιήθηκε το 2015, όταν εγκρίθηκε η πενταετής συστηματική έρευνα της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, η τελευταία χρονιά της οποίας ήταν η φετινή. Σκοπός ήταν ο επανεντοπισμός του ναυαγίου των Αντικυθήρων, που μετέφερε εντυπωσιακά γλυπτά καθώς και τον υπολογιστή των Αντικυθήρων, η αποτύπωση και η ανασκαφή του. Η πρώτη ανάσυρση των αγαλμάτων, που σήμερα εκτίθενται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο,  έγινε το 1901 από συμιακούς σφουγγαράδες, ενώ και ο Ζακ Υβ Κουστώ πραγματοποίησε έρευνα και ανασκαφή στο ναυάγιο τη δεκαετία του 70.

Το φιλόδοξο πρόγραμμα που ξεκίνησε το 2015 είχε ως Διευθύντρια την Αγγελική Σίμωσι, ενώ την επιστημονική ομάδα αποτελούσαν ο Αμερικανός αρχαιολόγος Brendan Folley του Ινστιτούτου Woodshole και ο καταδυόμενος αρχαιολόγος Θεοτόκης Θεοδούλου από πλευράς Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων. Οι δύο τελευταίοι ήταν εκπαιδευμένοι για καταδύσεις σε βάθη σαν αυτά του ναυαγίου, ενώ ήταν γνωστό ότι η κ. Α. Σίμωσι δεν διαθέτει την κατάρτιση για τέτοιου τύπου τεχνικές καταδύσεις. Πράγματι, το ναυάγιο βρέθηκε, αποτυπώθηκε, ξεκίνησε ανασκαφή, γράφτηκαν δεκάδες άρθρα στον τύπο για την έρευνα και τους συνεργάτες της και αναμένονταν κι άλλα ευρήματα με μεγάλο ενδιαφέρον. Όλα αυτά ως το 2017. Τότε άρχισαν να προκύπτουν προβλήματα στο πρόγραμμα, τα οποία είδαν το φως της δημοσιότητας μέσω επιστολών του Ιδρύματος Λασκαρίδη και του Δημάρχου Κυθήρων Ε. Χαρχαλάκη, που ζητούσαν να απομακρυνθεί από την έρευνα ο Brendan Folley και να αλλάξει η επιστημονική ομάδα. Τι δουλειά έχει ένα Ίδρυμα και ένας Δήμαρχος να έχουν άποψη για τη σύνθεση της επιστημονικής ομάδας της ανασκαφής; Κανονικά καμία, αποκτούν όμως δικαίωμα να έχουν άποψη όταν τους παραχωρεί το δικαίωμα το ίδιο το Υπουργείο Πολιτισμού!

Τελικά όλα είναι πολιτικά, ακόμη και η σύνθεση μιας επιστημονικής ομάδας. Ο εφοπλιστής Κ. Π. Λασκαρίδης και ο Δήμαρχος Κυθήρων μοιράζονται την κοινή δεξιά ιδεολογία, αλλά και πρακτική, που οδήγησε στο να διοχετεύουν σχεδόν ξενοφοβικά δημοσιεύματα, με αποστροφές όπως «οι αλλοδαποί συνεργάτες της έρευνας»! Έλα σου όμως που με την αλλαγή κυβέρνησης όχι μόνο απομακρύνθηκαν οι «αλλοδαποί συνεργάτες» της έρευνας, αλλά επιπλέον το ΥΠΠΟ μιλά πια στο δελτίο τύπου του για «αμιγώς ελληνική επιχείρηση» λες και είναι κάτι σημαντικό η εθνικότητα των ερευνητών μιας ανασκαφής! Την 1η Οκτώβρη 2019 το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο συνεδρίασε και στις 3 Οκτώβρη εκδόθηκε η Υπουργική Απόφαση της Λ. Μενδώνη – ταχύτατοι ρυθμοί – για να αποπλεύσει την ίδια μέρα το σκάφος του Α. Λασκαρίδη για την ολιγοήμερη αποστολή στα Αντικύθηρα. Το ΚΑΣ αυτό αποφάσισε, την τελευταία χρονιά της έρευνας, να απομακρύνει τους αρχαιολόγους που βούταγαν στο ναυάγιο και είχαν κάνει ως τώρα όλη την επιστημονική δουλειά. Η απαίτηση του κ. Λασκαρίδη έγινε πραγματικότητα. Επίσης βγήκε ο χορηγός βγήκε κερδισμένος καθώς εκτέθηκαν τα ευρήματα στο ίδρυμα. 

Βέβαια το εγκεκριμένο πενταετές πρόγραμμα έληξε με την αποστολή του Οκτώβρη 2019. Και μάλιστα η ίδια η Υπουργική Απόφαση της Λ. Μενδώνη θέτει ως προϋπόθεση την επιστημονική δημοσίευση των αποτελεσμάτων της πενταετούς έρευνας πριν από οποιαδήποτε νέα αποστολή στο ναυάγιο. Άλλωστε, τα αιτήματα για νέες έρευνες κατατίθενται από τους φορείς κάθε Νοέμβριο και εξετάζονται από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, που παίρνει και την τελική απόφαση. 

Περιέργως όμως, το Γραφείο Τύπου του ΥΠΠΟΑ προαναγγέλλει στο ίδιο Δελτίο Τύπου «νέο πενταετές πρόγραμμα, αρχής γενομένης από τον Μάιο του 2020». Να υποθέσουμε ότι το Γραφείο Τύπου του ΥΠΠΟΑ δεν γνωρίζει την νόμιμη διαδικασία; Ή να υποθέσουμε ότι η συγκεκριμένη ανασκαφή δεν χρειάζεται ούτε να καταθέσει επιστημονικό φάκελο στο Υπουργείο, ούτε απόφαση ΚΑΣ, ούτε τίποτε από όλα αυτά; 

Τα νέα ήθη στις ανασκαφές δημιουργούν την εύλογη ανησυχία για το τι θα συμβεί από εδώ και στο εξής με τέτοιο προηγούμενο.

ΠΗΓΗ: TVXS