Η ανακάλυψη επτά εξωπλανητών, που πιθανόν να έχουν τις κατάλληλες συνθήκες για να φιλοξενήσουν ζωή, 40 έτη φωτός μακριά από τη Γη, πυροδότησε και πάλι συζητήσεις για την ύπαρξη ζωής στο σύμπαν, τη θέση του ανθρώπου σ’ αυτό και άλλα παρόμοια. Μέσα σε αυτή την αναστάτωση, μου τηλεφώνησε κι ο Δημήτρης από την Dragonera, σχεδόν ανήσυχος: «Τι γίνεται τώρα; Κι αν υπάρχει ζωή στο σύμπαν, αλλάζει κάτι; Χρειαζόμαστε άραγε μια θεολογία πέραν του Ανθρώπου;* Γράψε κάτι.» Έβαλα κι εγώ να παίζουν στον υπολογιστή οι Hawkwind και οι Blue Öyster Cult κι έκατσα να το αμπελο-φιλοσοφο-θεολογήσω το πράγμα.

Η πάνω σειρά δείχνει τη σύλληψη ενός καλλιτέχνη από τους επτά πλανήτες του Trappist-1 με τις τροχιακές περιόδους τους, τις αποστάσεις από το αστέρι,τις ακτίνες και τις μάζες τους σε σύγκριση με εκείνα της Γης. Η κάτω γραμμή εμφανίζει δεδομένα σχετικά με τον Ερμή, την Αφροδίτη, τη Γη και τον Άρη. (Εικόνα από την NASA)

Ας ξεκινήσουμε με την ανακάλυψη και πώς αυτή παρουσιάστηκε. Το μόνο που δεν μας είπαν είναι ότι είδαν ανθρωποειδή να κουνάνε τα χέρια τους και να μας λένε «γεια σου» στους πλανήτες αυτούς. Ή ότι ανέπνευσαν τον καθαρό αέρα των πλανητών αυτών. Λοιπόν, για να ξενερώσουμε λίγο εμείς που μεγαλώσαμε με τα X-Files και το Babylon-5, τα πράγματα δεν είναι καθόλου έτσι. Η ανακάλυψη αυτή των πλανητών γίνεται ως εξής. Το τηλεσκόπιο ανακαλύπτει ένα άστρο. Παρατηρώντας ‘‘βλέπουν’’ μια μεταβολή στην ακτινοβολία του άστρου. Εκείνη την ώρα υποθέτουν πως περνά ένας πλανήτης μπροστά από το άστρο. Η δε απόσταση, τα 40 έτη φωτός, σημαίνει ότι πρέπει επί 40 χρόνια να ταξιδεύουμε με ταχύτητα 300.000 χλμ/δευτ. για να φτάσουμε εκεί. Αν λοιπόν σκεφτούμε ότι μόλις πρόσφατα οι επιστήμονες συμπέραναν πως ο Πλούτων, ο οποίος βρίσκεται εντός του ηλιακού μας συστήματος, δεν είναι πλανήτης, καταλαβαίνουμε ακριβώς πόσο σίγουροι μπορούμε να είμαστε και γι’ αυτούς τους εξωπλανήτες. Η ανακάλυψη είναι πράγματι πολύ σημαντική. Ο τρόπος που παρουσιάστηκε εντελώς ανάρμοστος. Ίσως να είναι και ένα επικοινωνιακό παιχνίδι της NASA για να εξασφαλίσει κονδύλια.
Όλα αυτά φυσικά δε σημαίνουν ότι δεν υπάρχει ζωή στο σύμπαν. Με βάση τις πιθανότητες, σε όλον αυτό τον αχανή χώρο, είναι πολύ πιθανό να υπάρχει ζωή. Δεν μπορεί φυσικά να αποκλειστεί και η ύπαρξη ζωής με νοημοσύνη. Αν έχουν φοβερά διαστημόπλοια, αν είναι πράσινα ανθρωπάκια με τρία – τέσσερα μάτια και απάγουν ανθρώπους, αυτό είναι εξαιρετικά αμφίβολο.

Ανακάλυψη ζωής με νοημοσύνη φυσικά δεν θα είναι σπουδαίο πράγμα μόνο για την αστρονομία, τη φυσική και τις λοιπές επιστήμες. Είναι εξαιρετικά σημαντική (και ως πιθανότητα) και για τη θεολογία. Ανοίγουν νέοι ορίζοντες και νέα πεδία. Στον πυρήνα, όμως, της θεολογίας δεν αλλάζουν πολλά. Η Αγία Γραφή δεν αναφέρεται σε ζωή σε άλλους πλανήτες. Πολύ απλά δεν είναι αυτό το έργο της. Σκοπό έχει τη σωτηρία της ψυχής αυτών που ζουν σε αυτόν τον πλανήτη˙ όχι να παραδώσει τα μυστήρια του σύμπαντος. Αυτά πρέπει ο άνθρωπος να τα ανακαλύψει μόνος του. Ούτε, βεβαίως, έχει αποστολή να εξάψει τη φαντασία των ανθρώπων. Άλλωστε βλέπουμε ότι αυτό το θέμα τραβάει πολλούς περίεργους. Από την άλλη, θα είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον να δούμε, σε περίπτωση ύπαρξης νοήμονος ζωής, αν και πώς αποκαλύφθηκε σε αυτούς ο Θεός. Αλλά αυτό δεν μπορεί να αποτελέσει βασικό τομέα της θεολογίας γιατί την απομακρύνει από το σκοπό της.

Κλείνοντας, παραθέτω δύο ενδιαφέροντα αποσπάσματα. Το πρώτο είναι από τον εκκλησιαστικό συγγραφέα Κωνσταντίνο Καλλίνικο (των αρχών του 20ου αι.) ο οποίος στο βιβλίο του «Ο Θεός εν τοις έργοις Αυτού» διατυπώνει για τους δορυφόρους των άλλων πλανητών τις εξής ενδιαφέρουσες σκέψεις:

Τίνα λόγον υπάρξεως έχουν αι σελήναι του Διός και του Κρόνου και του Ουρανού και του Ποσειδώνος, αφού δεν έχουν να φωτίσουν κανέναν; Αλλά τι λέγω; Εκεί επάνω έχει τα δωμάτια επιπλωμένα, αιθούσας φωταγωγημένας, οικήματα προς κατοικίαν έτοιμα, και ουδείς υπάρχει ο οικών; Μία τοιαύτη υπόθεσις μοι φαίνεται δυσπαράδεκτος, ως διισταμένη προς την ανεξάντλητον του Θεού Σύνεσιν και Τέχνην. Ενώ πολύ λογικώτερον και Θεοπρεπέστερον ευρίσκω, οσάκις ανυψώνω τα βλέμματα προς τους κόσμους εκείνους, να βαυκαλίζομαι από την γλυκείαν πίστιν, ότι και εκεί επάνω πτερυγίζουν ψυχαί και εκεί επάνω πάλλουν καρδίαι, και εκεί επάνω ζουν αδερφοί μου, και εκεί επάνω ως από θυσιαστηρίου αναθρώσκουν καπνοί και αίνοι υπέρ του Τρισένδοξου Δημιουργού.

Και το δεύτερο, από τον καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Μάρκο Σιώτη, ο οποίος σε μια μελέτη του (το 1963) γράφει τα εξής: «Η ύπαρξις λογικών όντων επί των ουρανίων σωμάτων υπό οιανδήποτε κατασκευήν, μορφήν και έκφρασιν, δημιουργεί εξόχως ενδιαφέροντα Θεολογικά προβλήματα, έχοντα ως κέντρον την προσωπικήν συγκρότησιν και αυτοτέλειαν των όντων τούτων. Από Θεολογικής πλευράς έχει μεγάλην αξίαν, πέρα των γνωσιολογικών ημών ενδιαφερόντων, η παρουσία λογικών όντων επί των ουρανίων σωμάτων». Και συνεχίζει τονίζοντας «την αντίληψην των Πατέρων της Ορθοδόξου Εκκλησίας, κατά την οποίαν το επί της γης έργον της εν Χριστώ σωτηρίας δεν παρουσιάζεται ποσώς ασυμβίβαστον ούτε προς την ύπαρξιν ούτε προς την μη ύπαρξιν λογικών όντων επί των λοιπών ουρανίων σωμάτων».

Όσο για τη θέση του Ανθρώπου στο σύμπαν; Οι θεωρίες πολλές, πάμπολλες. Κι ενώ η Γη έχει χάσει ανεπιστρεπτί την κεντρική της θέση, ο Άνθρωπος δεν το βάζει κάτω τόσο εύκολα. Η Ανθρωπική Αρχή (η οποία διατυπώθηκε από τους Robert Dicke, Brandon Carter και αναπτύχθηκε από άλλους γνωστούς επιστήμονες όπως οι Hawking, Zeldovich κ.ά.) υποστηρίζει ότι οι λεγόμενες ‘‘παγκόσμιες σταθερές’’ έχουν ακριβώς τις τιμές εκείνες οι οποίες επιτρέπουν τη δημιουργία ζωής στη Γη. Μια απειροελάχιστη αλλαγή θα ήταν καταστροφική για εμάς. Έτσι, και αν δεν κατέχουμε κεντρική θέση στο σύμπαν, έχουμε πάντως μια εξαιρετικά αξιοπρόσεκτη θέση.

Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Αντωνίου Αναστ. Αντωνίου «Η ζωή στο σύμπαν» εκδ. Ι.Μ. Οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου
Αρχιμ. Αστέριος Χατζηνικολάου «Ο άνθρωπος μέσα στο σύμπαν» εκδ. Σωτήρ
Ομάδα Μυσταγωγία «UFO – Ξένα όντα: Τεχνοείδωλα της Αβύσσου» εκδ. Νεκτ. Παναγόπουλος

Προτεινόμενη Δισκογραφία
Άπαντα από Hawkwind, Blue Öyster Cult, Voi Vod, Ayreon.

* Στο γραπτό μήνυμά του που ακολούθησε έγραφε τα εξής:

«Ο Κοπέρνικος πέταξε τη Γη σε μιαν άκρη του σύμπαντος αλλά τουλάχιστον ο πλανήτης του Ανθρώπου παρέμεινε Οίκος του Υιού του Θεού. Ο Δαρβίνος υποβίβασε τον Άνθρωπο σε έναν κρίκο στη μακρά αλυσίδα της εξέλιξης αλλά τουλάχιστον παρέμεινε μόνος εκείνος κύριος της έλλογης ικανότητας. Ο Φρόυντ ανακάλυψε την σκοτεινή ύλη της ανθρώπινης ψυχής, μολοντούτο ο Άνθρωπος παρέμεινε αδιαφιλονίκητος βασιλιάς πάνω στα υπόλοιπα πλάσματα του ζωικού βασιλείου. Ο Άνθρωπος βίωσε, τους τελευταίους τέσσερις αιώνες, όλα τα στάδια επιστημονικής έπαρσης και τεχνολογικού θριάμβου αλλά επίσης υπαρξιακού κλονισμού με την έκπτωσή του από τον θρόνο του ως θεϊκού τελειουργήματος. Βρέθηκε ξαφνικά μακρυά από το επίκεντρο του ίδιου του βλέμματός του. Ο πυρηνικός τρόμος και ο οικολογικός κίνδυνος –τρομερές κι ολοκληρωτικές απειλές και οι δύο για την ανθρώπινη επιβίωση– επέφεραν ένα ρήγμα στο παραδεδεγμένο ανθρωπολογικό μοντέλο. Τώρα, με την ανάπτυξη τεχνητής νοημοσύνης και την ανακάλυψη εξωπλανητών, δεν αμφισβητείται μόνο η κυριαρχία του Ανθρώπου αλλά και η ίδια η συγκρότηση της επικράτειας του Θεού. Ο κόσμος ξαναγίνεται χάος…»