Ρίχνοντας μια ματιά στην ιστορία της Εκκλησίας της Ελλάδος, είναι πραγματικά προς διερεύνηση αυτή η μεγαλειώδης αποτυχία της. Ναι, καιρός είναι να το παραδεχτούμε. Δεν υπάρχει κανείς που να έχει αποτύχει τόσο οικτρά στον στόχο του όσο η Εκκλησία της Ελλάδος.
Ας δούμε τα γεγονότα κατάματα. Οι Έλληνες, στην συντριπτική τους πλειοψηφία, έχουν μαύρα μεσάνυχτα από την διδασκαλία της Εκκλησίας˙ κι ας δηλώνουν κατά μεγάλο ποσοστό Ορθόδοξοι. Οι περισσότεροι είναι, στην καλύτερη περίπτωση, απολύτως άσχετοι ή έχουν μια εντελώς διεστραμμένη εικόνα της διδασκαλίας της Εκκλησίας. Και το κατορθώσαμε αυτό έχοντας τόσα χρόνια ένα σωρό μέσα. Να θυμίσω μερικά; Θρησκευτικά στα σχολεία, υποχρεωτικός εκκλησιασμός των μαθητών καθώς και υποχρεωτική παρακολούθηση του κατηχητικού (στη Λάρισα, παλαιότερα, ο δάσκαλος έπαιρνε τα παιδιά από το σπίτι ο ίδιος!), οι ιεράρχες είχαν εξουσίες ακόμα και κοσμικές, μεγάλη περιουσία στη διάθεση της Εκκλησίας κ.ά. Δεν περάσαμε κάποιον εμφανή διωγμό που να ισοπεδώσει τα πάντα όπως στις χώρες του Ανατολικού Μπλοκ ούτε υπήρξε χωρισμός και ίδρυση ενός κοσμικού και εχθρικού κράτους όπως στη Γαλλία και αλλού στην Ευρώπη.
Και όμως. Τα Θρησκευτικά, σε πολλές περιπτώσεις, ήταν λόγος να αντιπαθήσει κάποιος την Εκκλησία. Θα μου πει κάποιος ότι δεν φταίει η Εκκλησία σ’ αυτό. Ούτε διορίζει καθηγητές ούτε βγάζει βιβλία και ύλη. Και αναρωτιέμαι: Τόσες παρεμβάσεις έχουν κάνει οι Μητροπολίτες σε ένα σωρό πιθανά και απίθανα θέματα (μέχρι και πού θα γίνουν στρατόπεδα), στο να γίνει το μάθημα πιο ουσιαστικό δεν μπορούσαν να επέμβουν;
Τα κατηχητικά πάλι είναι μια άλλη ιστορία. Αν το δέντρο κρίνεται από τον καρπό, νομίζω ότι κάτι δεν πάει καλά. Και αυτό το λέω από ανθρώπους που σαν παιδιά πήγαιναν στο κατηχητικό. Το μόνο που έμεινε ήταν τα παιχνίδια.
Απορίας άξιο είναι πώς ‘‘καταφέραμε’’ αυτόν τον πνευματικό πλούτο, που έχουμε να διαχειριστούμε, να τον μετατρέψουμε σε ένα μίζερο, κακομοίρικο, ηθικιστικό τερατούργημα. Πραγματικά, ο χριστιανισμός που γνώρισα ήταν πιο στεγνός και από τον Πουριτανισμό. Έφτασα 25 χρονών για να μάθω κάποια λίγα πράγματα από το έργο του Ιωάννη του Χρυσόστομου ή του Μεγάλου Βασιλείου. Μην πάω σε πιο ‘‘εξεζητημένα πράγματα’’ όπως ο Ισαάκ ο Σύρος, ο Συμεών ο νέος Θεολόγος, ο Νικόλαος Καβάσιλας ή ο Εφραίμ ο Σύρος.
Η δε περιουσία (όση κι αν έκλεψε το κράτος, απέμεινε αρκετή) είναι ο ορισμός της κακοδιαχείρησης. Λάθος επενδύθηκε, λάθος χρησιμοποιήθηκε, σε λάθος μεριές κατέληξε. Να μην επεκταθώ καλύτερα.
Απαράδεκτη και η διαχείριση προσωπικού. Τις ‘‘καλές εποχές’’ χειροτονήθηκαν πολλοί με μηδενικά κριτήρια. Το αφήσαμε εντελώς στο έλεος του Θεού. Κανείς σχεδόν δεν ενδιαφερόταν για το αν ο υποψήφιος κληρικός είχε πράγματι κλίση και κλήση, ήθελε απλά μια θέση στο δημόσιο, είχε πίστη ή απλά ήταν τεμπέλης. Και μετά έφταιγε ο παπάς που δεν έκανε μια δουλειά για την οποία ήταν ακατάλληλος και το ήξεραν όλοι.
Όλα αυτά δεν αποτελούν δικαιολογία για τα χάλια και του λαού. Η διδασκαλία υπάρχει, είναι εκεί στην Εκκλησία, έστω κι αν κάνουμε ό,τι μπορούμε για να την θαμπώσουμε. Αυτοί οφείλουν να έρθουν σε εσένα και όχι εσύ να πας σε αυτούς είπε ο Θεός στον Προφήτη Ιερεμία, εννοώντας όμως την πραγματική διδασκαλία, την ανόθευτη.
Τέλος πάντων, όπως στρώσαμε κοιμόμαστε. Μέσα από όλα τα λάθη και τις παραλείψεις γίνεται έργο αξιόλογο, υπάρχουν άνθρωποι φωτισμένοι, υπάρχει ένα κομμάτι του λαού με δίψα και διάθεση. Ίσως κάποια πράγματα, που φαίνονται άσχημα προσωρινώς, να αποδειχτούν ευεργετικά στο μέλλον. Όση σκόνη κι αν σκεπάσει το μαργαριτάρι, αυτό παραμένει πολύτιμο. Υπομονή και επιμονή χρειάζεται…
