Οι τέχνες του λόγου παύουν να είναι ασκήσεις ύφους και αποκτούν πρακτικό νόημα όταν κομίζουν μια πρόταση -έστω και υπόρρητα διατυπωμένη- για την ανθρώπινη κατάσταση. Κι η πολιτική γίνεται ουσιαστική ανθρώπινη δραστηριότητα όταν θέτει ως αίτημα την ανικανοποίητη δίψα του ανθρώπου γι’ αλήθεια˙ και για ομορφιά, που δεν είναι παρά η αισθητή όψη της αλήθειας.
ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ
του Μικέλη Άβλιχου
Στη φάτνη των χτηνών Χριστός γενάται
χωρίς της Επιστήμης συνδρομή
η θεία Φύσις κάνει για μαμμή
κι ο δράκος, σαν αρνί, θεός κοιμάται.
Αύριον, άντρας, σα ληστής κρεμάται –
νέα του κόσμου θέλει οικοδομή.
Σταυρό τού δίνει ο Νόμος πληρωμή –
πλην άγιο φως στον τάφο του πλανάται.
Διάκοι του Βάαλ, δεν είναι δικός σας
αυτός της φάτνης ο φτωχός Χριστός,
που εκήρυξε για νόμο του τη χάρη.
Εσάς τιμή σας μόνη το στιχάρι.
Πομπές, θεοπομπές το ιδανικό σας,
κι είν’ ο Θεός σας, σαν κι εσάς, μιαρός!
Ο κεφαλονίτης Μικέλης Άβλιχος (1844-1917) υπήρξε σατιρικός ποιητής θεωρούμενος και ως ο τελευταίος της επτανησιακής παράδοσης. Γόνος ευκατάστατης οικογένειας σπούδασε στην Ευρώπη, στην Ελβετία ήρθε σε επαφή με τις ιδέες του Μπακούνιν αλλά και με τον ίδιο τον Μπακούνιν, συμμετείχε στην Α΄ Διεθνή και ίσως στην Παρισινή Κομμούνα. Μετά την επιστροφή του, έζησε στην πατρίδα του, προσπαθώντας να διαδώσει τις ιδέες του, βίον μαχητικό κι ασκητικό συνάμα, δημοσίευσε λιγοστά ποιήματα, κατά κύριο λόγο σονέτα και γνώρισε μικρή αναγνώριση ως μια τίμια και ιδιαίτερη ποιητική φωνή.
«Πίστευε στην κοινωνική δύναμη της ποίησης και ειδικά της σάτιρας. Ήταν ακέραιος άνθρωπος, με σπάνια συνείδηση, εριστικός και αρκετά μετριόφρονας. Ποτέ δεν υπέγραφε τα ποιήματά του με το πραγματικό του όνομα, αλλά χρησιμοποίησε περίπου 30 διαφορετικά ψευδώνυμα!»* Όπως χαρακτηριστικά τονίσε ο Κωστής Παλαμάς στο επικήδειο άρθρο του για τον Άβλιχο: «Διέκειτο δυσμενώς προς το υφιστάμενον κοινωνικόν καθεστώς και εμίσει την στρατοκρατίαν και τον πόλεμον».
Ένας από τους αγαπημένους στόχους της αναρχικής φιλολογίας είναι το πεδίο της Απόλυτης Αρχής, η θρησκεία. Στο ποίημα ωστόσο που εδώ παρουσιάζουμε, η κριτική στρέφεται κυρίως ενάντια στην κατ’ αποκλειστικότητα πρακτόρευση της πίστης από τις δυνάμεις της ειδωλολατρίας και της ανθρωποθυσίας, διεκδικώντας το θείο βρέφος για τις τάξεις των φτωχών και των ενάντια στο Νόμο (με το νι κεφαλαίο) αεί εξεγειρομένων.
________________
* Νίκος Σαραντάκος
