Τη φίλη μου την Αγγελική τη συμπαθώ πολύ. Είναι πολύ καλός άνθρωπος, ευχάριστη στη παρέα, καλή στη συζήτηση, διακριτική, με κατανόηση για τα προβλήματα του άλλου και πρόθυμη να βοηθήσει αν χρειαστεί. Πριν κάποια χρόνια, κι ενώ είχε μπει για τα καλά στην έκτη δεκαετία της ζωής της, αγόρασε τον πρώτο της προσωπικό υπολογιστή, προκειμένου να μπορεί να σερφάρει στο ίντερνετ (ή «να περιηγείται στο διαδίκτυο» αν επιμένετε). Στην αρχή, τα βρήκε μπαστούνια, όπως πολλοί άνθρωποι που δεν ήταν εξοικειωμένοι με την τεχνολογία, και οι πρώτες της, αδέξιες αναζητήσεις στον παγκόσμιο ιστό έγιναν προκειμένου να βρει συνταγές για κέικ, όμως, σιγά – σιγά ξεθάρρεψε κι άρχισε να ξανοίγεται σε πιο βαθιά νερά. Ενθουσιασμένη που είχε βρει μια τέτοια αστείρευτη πηγή πληροφοριών θέλησε να μοιραστεί με τους φίλους της όλα αυτά τα θαυμάσια που ανακάλυπτε. Καθώς δεν είχε μάθει ακόμη τα περί των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (όπως το Facebook και το Twitter για παράδειγμα) ο πιο εύκολος τρόπος να το κάνει ήταν να τα μοιράζεται μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Αυτό ήταν πανεύκολο καθώς πολλοί φίλοι και γνωστοί της έπραξαν το ίδιο, οπότε το μόνο που απαιτείτο ήταν να κοινοποιεί τα ληφθέντα σε όλες της τις επαφές της ώστε … να ξεστραβωθούν οι άνθρωποι!

Θα μου πείτε πως είχε καλή πρόθεση κι εγώ δεν θα φέρω σε αυτό καμμία απολύτως αντίρρηση, αν και πρέπει να ομολογήσω πως ο όγκος και η συχνότητα της εισερχόμενης αλληλογραφίας στον λογαριασμό μου με αποστολέα τη Αγγελική θύμιζε το διαβόητο carpet bombing. Το χειρότερο ήταν το περιεχόμενο των mail αυτών: στη πλειονότητά τους ‘‘ειδήσεις’’ οι οποίες είχαν τσακωθεί με την αλήθεια. Απάντησα, μερικές φορές, διαψεύδοντας ή καταρρίπτοντας την μπούρδα που είχα λάβει, όμως ο αριθμός των εισερχομένων ήταν τόσο μεγάλος που γρήγορα παραιτήθηκα από τη προσπάθεια. Δεν ξανασχολήθηκα με αυτά που μου έστελνε ώσπου μια μέρα έπεσε στην αντίληψή μου ένα καταπληκτικό mail με θέμα «Κίνδυνος! Τα μαγνητάκια στη πόρτα του ψυγείου προκαλούν καρκίνο!». Αν δεν κόστιζε τόσο η αγορά καινούργιου τάμπλετ, το γράμμα θα μου είχε πέσει από τα χέρια. Ο αρχικός συντάκτης της επιστολής (σε μένα έφτασε μετά από forward στη νιοστή) επικαλείτο έρευνα του περίφημου πανεπιστημίου Princeton η οποία ούτε λίγο ούτε πολύ διετείνετο πως «τα διακοσμητικά μαγνητάκια που πολλοί βάζουμε στις πόρτες των ψυγείων μας αλλοιώνουν δια του μαγνητικού τους πεδίου τη μοριακή δομή των φυλασσομένων τροφίμων με αποτέλεσμα την πρόκληση καρκίνου.»

Η πρώτη μου δουλειά ήταν να δώσω νοερά συγχαρητήρια στον αθεόφοβο που σκαρφίστηκε τέτοια χοντρή πλάκα. Στη συνέχεια (και πολύ εύκολα μάλιστα) βρήκα πως δεν υπήρξε ποτέ δημοσιευμένη τέτοια έρευνα από το Princeton, αλλά ούτε και ο Ισπανός καθηγητής (της επίσης ανύπαρκτης έδρας) του ισπανικού Πανεπιστημίου της Andalusia, που δήθεν την επιβεβαίωνε, υπήρξε ποτέ. Όχι πως χρειαζόταν βέβαια να το ερευνήσω καθώς ο ισχυρισμός πως το μαγνητικό πεδίο από το μαγνητάκι-διαφήμιση του ψητοπωλείου ‘‘Πολύγυρος’’ που περίτεχνα κοσμεί το ψυγείο μου θα μπορούσε να αλλοιώσει τρόφιμα σε μοριακό επίπεδο είναι τουλάχιστον γελοίος (μετά βίας άλλωστε συγκρατεί το σημείωμα με τα ψώνια της ημέρας, όλο στο πάτωμα το βρίσκω). Έχουν περάσει πάνω από πέντε χρόνια από τότε, αλλά αυτό το εξωφρενικό mail συνεχίζει να κυκλοφορεί και να διαδίδεται κάνοντας τρομοκρατημένες νοικοκυρές να πετάνε στα σκουπίδια τα μαγνητάκια σαν biohazard μαζί με τα ‘‘αλλοιωμένα’’ ντολμαδάκια που με τόσο κόπο έφτιαξαν.

Πέρασαν μερικά χρόνια χωρίς να ξανακούσω την ιστορία ώσπου, πριν λίγο καιρό, φιλικό μου πρόσωπο (συμπτωματικά, ίδιας ηλικίας με τη Αγγελική) μου μετέφερε ανήσυχη την ‘‘είδηση’’ για τα καρκινογόνα μαγνητάκια που είχε ψαρέψει σε κάποιον από τους αναρίθμητους ιστότοπους που μπουρδολογούν και παραπληροφορούν. Δεν παραξενεύτηκα, αφού σε κάθε μου περιήγηση στο δίκτυο θα βρω μπροστά μου με τον ένα ή τον άλλο τρόπο κάποια εξωφρενική ανάρτηση ο τίτλος της οποίας συνήθως συνοδεύεται από πολλά θαυμαστικά, κραυγές αποτροπιασμού και τα κλασσικά ανορθόγραφα «Ξυπνήσται! Διαδόσται!». Όταν, όσο πιο ευγενικά μπορούσα (δυστυχώς ξεχνάω τους καλούς μου τρόπους όταν ακούω σαχλαμάρες) της εξήγησα πόσο ανυπόστατα και εντέλει κωμικά ήταν όλα αυτά, με ρώτησε «Μα πώς; Έτσι τα γράφουν αυτά; Δεν μπορεί…» Δυστυχώς το παλιό (κρατάει ακόμη) «το είπανε στη τηλεόραση» ως αποδεικτικό αυθεντικότητας έχει μετεξελιχθεί για πολύ κόσμο στο «το είδα στο ίντερνετ». Λέγοντας «πολύ κόσμο» μη νομίζετε πως αναφέρομαι σε ανθρώπους αποκλειστικά μεγαλύτερης ηλικίας ή ιδιαίτερα χαμηλού μορφωτικού επιπέδου. Αν και είναι απίθανο ο καθηγητής Νανόπουλος να συμβουλεύεται τους αστρολογικούς χάρτες της ξερόλας (και πάμπλουτης) Λίτσας Πατέρα ή να διαβάζει τα άρθρα της ιστοσελίδας «Κατοχικά Νέα» (κυριολεκτικά βήμα παρανοϊκών), έχω γνωρίσει πολύ κόσμο όλων των ηλικιών και πολλές φορές με μεγαλύτερη από τη στοιχειώδη μόρφωση, που τρέφεται θα έλεγε κανείς με συνωμοσιολογίες και ψευδείς ειδήσεις. Τις περισσότερες φορές είναι επίσης πιστοί όχι μόνο μίας, αλλά πολλών ή και όλων αδιακρίτως των υπαρχουσών θεωριών συνωμοσίας, ψευδοεπιστημών, μεταφυσικών δοξασιών και προλήψεων και υποστηρικτές πλήθους αστικών (ή και υπεραστικών) μύθων (εδώ).

Για παράδειγμα, κάποιος που πιστεύει πως ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα είναι σαυροειδής εξωγήινος μεταμφιεσμένος σε άνθρωπο έχει μεγάλες πιθανότητες να πιστεύει επίσης πως τα ελληνόπουλα που γεννήθηκαν τον Αύγουστο του ’83 έχουν μαντικές και άλλες υπερφυσικές ιδιότητες, ή πως ο εμβολιασμός των παιδιών είναι παγκόσμια συνωμοσία για τη χειραγώγηση των πληθυσμών, ή πως η Γη είναι κούφια και μέσα της ζουν ανθρωπόμορφα πλάσματα* ή –για να πάμε σε πιο εύκολα και καθημερινά θέματα– πως η σχετική με την υποκειμενική οπτική μας γωνία θέση ενός αριθμού άστρων (που βρίσκεται χιλιάδες έτη φωτός μακριά από τον πλανήτη μας και σε ακόμα μεγαλύτερη μεταξύ τους απόσταση και στα οποία έχουμε δώσει ονομασίες όπως μας βόλευε) κατά την ώρα της γέννησής μας θα καθορίσει το αν θα είμαστε ανασφαλή Καρκινάκια, άπιστα Διδυμάκια, επίμονα Κριαράκια ή φλογεροί Σκορπιοί. «I rest my case» που λέμε και στα Βιαράδικα.

Δυστυχώς, φαίνεται πως πάνε, μαζί με τις θεωρίες συνωμοσίας, πακέτο και η πίστη στο υπερφυσικό και η αποδοχή ψευδοεπιστημών μεταξύ των οποίων κατέχει περίοπτη θέση η λεγόμενη εναλλακτική ιατρική αλλά και δοξασίες σαφώς πιο ακίνδυνες όπως για παράδειγμα η πεποίθηση πως αν βάλεις τη γυάλα με το χρυσόψαρο στη βόρεια γωνία του σαλονιού σου όλα θα πάνε καλά στο σπίτι σου ενώ αν τη βάλεις πάνω στο σκρίνιο που βρίσκεται στη δυτική γωνία θα σου καεί η τηλεόραση κι εσύ θα πάθεις πλατυποδία και δεν θα ξανασταυρώσεις γκόμενα (μιλάμε για το feng shui αν δεν καταλάβατε). Το θέμα είναι πως το φενγκ σούι απ’ όσο ξέρω δεν σκότωσε ποτέ κανέναν, δεν μπορώ να πω το ίδιο όμως και για την ψευτοϊατρική και κατέχω το θλιβερό προνόμιο να έχω γνωρίσει προσωπικά ανθρώπους που είτε κινδύνευσαν σοβαρά είτε κατέληξαν, επειδή προτίμησαν κάποια ‘‘εναλλακτική θεραπεία’’ για σοβαρή τους πάθηση.

Ίσως γι’ αυτό δεν θα κρατηθώ και θα αναφερθώ τώρα μάλιστα σε μια συζήτηση που έγινε πολύ πρόσφατα κατά την οποία μια νέα μητέρα που το «έχει ψάξει πολύ το θέμα» (μαντέψτε από πού ενημερώνεται) καταφέρθηκε κατά του παιδικού εμβολιασμού, απαριθμώντας όλα αυτά που κατά κόρον αναπαράγονται ακρίτως στο διαδίκτυο από διάφορα site, κάποια εξ αυτών υπό την κάλυψη ενός κεντημένου στο χέρι πέπλου σοβαροφάνειας και άλλα με ονόματα που εύγλωττα καταδεικνύουν το επίπεδό τους όπως koutsompola.gr. Ένα από τα βασικά επιχειρήματα των antivaxxers είναι πως τα εμβόλια περιέχουν κάποια κακά, πολύ, μα πάρα πάρα πολύ κακά πράγματα όπως η φορμαλδεΰδη την οποία εν προκειμένω επικαλέστηκε η εν λόγω συμπαθεστάτη υπερπροστατευτική μητέρα. Μια και βρισκόμαστε εδώ ας εξετάσουμε αν έχει δίκιο: Είναι σωστό αυτό που είπε, η φορμαλδεΰδη έχει συσχετιστεί επίσημα με καρκίνους υπό συνθήκες (μακροχρόνια έκθεση του οργανισμού σε μεγάλες ποσότητες) και πράγματι περιέχουν φορμαλδεΰδη τα εμβόλια. Ας δούμε, όμως, και πόσο: ένα τυπικό εμβόλιο όπως το Recombivax (κατά της ηπατίτιδας Β) περιέχει 7.5μg ανά δόση. Περισσότερο περιέχει το Havrix (κατά της ηπατίτιδας Α) το οποίο περιέχει 100μg ανά δόση. Καλά τα λέει η κοπέλα ως εδώ, έτσι δεν φαίνεται; Γιατί να βάλεις αυτό το πράγμα με το περίεργο όνομα μέσα σου; Το θέμα είναι πως δεν είναι μόνο πως το 1μg ισούται με το ένα εκατομμυριοστό του γραμμαρίου, δηλαδή τα 7.5 μg είναι μερικές εκατομμύρια φορές κάτω από μια πιθανώς θανατηφόρα δόση, είναι πως επιπλέον δεν χρειάζεται να εμβολιασθεί κανείς για να βρεθεί φορμαλδεΰδη στον οργανισμό του καθώς είναι απαραίτητη για τη λειτουργία του και την παράγει ο ίδιος αδιαφορώντας για το πόσο άσχημα ακούγεται.** Ένα νεογέννητο βάρους 3.2 κιλών έχει στο αίμα του ανά πάσα στιγμή 575-862μg φορμαλδεΰδης. Το μέγιστο που θα πάρει από εμβολιασμό θα ήταν στο πενταπλό όταν θα είναι 6 μηνών (μέσος όρος βάρους 7.5kg) δηλαδή περίπου 307μg συνολικά, περίπου 160 φορές λιγότερο απ’ όσο παράγει το ίδιο σε μία ημέρα (η φορμαλδεΰδη δεν συσσωρεύεται προσθετικά αλλά μεταβολίζεται και αποβάλλεται). Κατά την ηλικία των 6 ετών το αίμα ενός παιδιού (μ.ο. βάρους 21 κιλά) περιέχει από 3562 έως 5342 μg φορμαλδεΰδης. Αν δεν σας φτάνουν αυτά συγκρίνετε τους αριθμούς αυτούς με τα 428 έως 1516μg που περιέχει ένα μήλο.** Σας αρέσουν τα μήλα; Εμένα πολύ, το ίδιο και στη κόρη μου και θα συνεχίσουμε να τα απολαμβάνουμε χωρίς φόβο. Πάνω κάτω για το σύνολο των περιεχομένων σε ένα εμβόλιο ισχύει το ίδιο, με δυο λόγια τα εμβόλια δεν είναι επικίνδυνα για την υγεία.

Πώς στο διάολο, λοιπόν, έχει γίνει όλος αυτός ο χαμός; Το πράγμα ξεκίνησε το 1998 από μια δημοσίευση του βρετανού (πρώην) γιατρού Andrew Wakefield μετά από σχετική έρευνα που αφορούσε 12 παιδιά με αυτισμό. Η δημοσίευση απεσύρθη όταν αποκαλύφθηκε πως ο Wakefield είχε χειραγωγήσει τα στοιχεία της έρευνας και πως είχε γίνει μαζική παραβίαση του κώδικα δεοντολογίας και πως είχε υποπέσει σε σοβαρά ατοπήματα όσον αφορά ζητήματα ιατρικής ηθικής και στη συνέχεια διεγράφη από τον βρετανικό ιατρικό σύλλογο και του απαγορεύθηκε η εξάσκηση του ιατρικού επαγγέλματος. Από τότε έχουν γίνει εκατοντάδες επίσημες έρευνες από έγκριτους επιστήμονες με σχολαστική προσήλωση στην επιστημονική μεθοδολογία ερεύνης, έχουν παρακολουθηθεί πάνω από 2.300.000 παιδιά με αυτισμό κι έχουν βρει τον θάνατο εκατοντάδες πειραματόζωα χωρίς ποτέ να βρεθεί η παραμικρή σχέση μεταξύ εμβολιασμού και αυτισμού. Όμως, σε πείσμα της λογικής, το κίνημα κατά των εμβολιασμών παραμένει ενεργό και ασθένειες οι οποίες είχαν θεωρηθεί εξαφανισμένες επέστρεψαν μετά από πολλά χρόνια πολλές φορές με τραγικά αποτελέσματα. Στο μεταξύ, ο Wakefield συνεχίζει να βάζει πεισματικά το πρόθεμα Dr μπροστά από το όνομά του…

Πώς ορίζεται λοιπόν μια ψευδοεπιστήμη; Πού βρίσκεται η διαφορά; Μπορείτε εύκολα να βρείτε σχετικά άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά αλλά και σε λήμματα λεξικών, έτσι δεν υπάρχει στ’ αλήθεια λόγος να το κάνω εγώ, θα επισημάνω όμως αυτά που θεωρώ πολύ βασικά: η ψευδοεπιστήμη ξεκινά με μία υπόθεση (συνήθως μία που είναι συναισθηματικά ελκυστική και εξαιρετικά απίστευτη) και στη συνέχεια αναζητά μόνο ό,τι θα μπορούσε να στηρίξει την υπόθεση (το αντίθετο ακριβώς από την επιστημονική μεθοδολογία δηλαδή), αγνοεί στοιχεία συστηματικά, διακατέχεται από υποκειμενικότητα, παραλείπει εν γνώσει της στοιχεία και λεπτομέρειες ώστε να καλλιεργήσει κλίμα μυστηρίου εκεί που δεν υπάρχει, η έρευνά της δεν είναι ποτέ ενδελεχής και πλήρης, ποτέ δεν καταφέρνει να περάσει οποιαδήποτε δοκιμασία που να έχει κάποιο νόημα, πέφτει διαρκώς σε αντιφάσεις, στηρίζει την εξάπλωση και αποδοχή της μέσω ρητορικής και πίστης, βασίζεται σε εξαιρέσεις ή ανωμαλίες και όχι στην κανονικότητα και δεν σημειώνει καμμία πρόοδο με τη πάροδο του χρόνου. Η βιβλιογραφία και οι δημοσιεύσεις της απευθύνονται στο ευρύ κοινό αντί την επιστημονική κοινότητα και εμφανίζονται χωρίς επιβεβαίωση, αναθεώρηση ή πρότυπα, σε μη αναγνωρισμένα μέσα και εκλείπει κάθε απαίτηση για ακρίβεια και απόδειξη των ισχυρισμών. Τα αποτελέσματα των ερευνών δεν μπορούν ούτε να επαληθευθούν ούτε να επαναληφθούν και η μεθοδολογία της έρευνας περιγράφεται με αόριστο τρόπο. Οι αποτυχίες ηθελημένα αγνοούνται, αποκρύπτονται, καμουφλάρονται, καλύπτονται με ψεύδη ή δικαιολογούνται πάση θυσία.*** Θυμηθείτε τα αυτά την επόμενη φορά που θα βρείτε μπροστά σας την ανάρτηση κάποιου φίλου σας στο facebook που θα λέει πως ο καρκίνος θεραπεύεται αν πιεις χυμό λεμονιού ανακατεμένο με μαγειρική σόδα ή με κλύσμα χλωρίνης ή με το νερό του Καματερού ή, ή, ή … Πριν αφήσω το σοβαρό αυτό θέμα, σας δίνω μια ιδέα του πώς η δημιουργική χρήση της στατιστικής μπορεί να μας οδηγήσει σε εντελώς λανθασμένα συμπεράσματα (κάτι μας έμαθαν τα μνημόνια). Ρίξτε μια γρήγορη ματιά στα ακόλουθα γραφήματα:

Στο γράφημα αυτό βλέπουμε πως θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί πως υπάρχει σχέση μεταξύ των ποσών που ξοδεύουν οι ΗΠΑ για την επιστήμη, τη τεχνολογία και την εξερεύνηση του διαστήματος (πράσινη γραμμή) με τις αυτοκτονίες δι’ απαγχονισμού, (αυτο)στραγγαλισμού και ασφυξίας. Καλό ε; Πάμε να δούμε ένα ακόμη:

Στο δεύτερο γράφημα συσχετίζεται η κατά κεφαλήν κατανάλωση βοδινού κρέατος στις ΗΠΑ (πράσινο) με τους θανάτους που προκαλούν οι κεραυνοί (κόκκινο). Κομμένες οι μπριζόλες.

Δίνω ένα τελευταίο γράφημα που μας λέει πως πρέπει να αποφεύγουμε τις πισίνες αμέσως μόλις ο Νίκολας Κέητζ υπογράψει συμβόλαιο για ταινία:

Σοβαρά τώρα; ΟΚ. “Correlation does not imply causation”. Ο (συμπτωματικός) συσχετισμός δεν αποδεικνύει αιτιώδη συνάφεια, ή με περισσότερα λόγια: H συσχέτιση είναι ένα δεδομένο, η αιτιότητα όμως αποτελεί αξιολογική κρίση για την οποία προαπαιτείται πλήθος δεδομένων καθώς επίσης η ανεύρεση ενός λογικού και αναγκαίου δέσμου ανάμεσα στα γεγονότα. Αθώος, ποιλόν, ο Νίκολας μέχρι να συγκεντρώσουμε περισσότερα στοιχεία.

Ας ξαναδούμε τώρα εκείνη την πετυχημένη φάρσα με τα μαγνητάκια. Θα θυμάστε ότι είπα πως αυτή η ιστορία παρότι εξόφθαλμα αναληθής και παρότι εύκολα μπορεί κανείς να ελέγξει κατά πόσον αληθεύει ή όχι εξακολουθεί να κυκλοφορεί και μάλιστα να γίνεται και πιστευτή. Φυσικά δεν είναι η μόνη απέθαντη φάρσα που κόβει βόλτες στον κυβερνοχώρο. Χθες, για παράδειγμα, θυμήθηκα την περίπτωση Μερισιώτη. Πριν πέντ-έξι χρόνια νομίζω, κυκλοφόρησε αυτή η δραματική έκκληση: «Υπάρχει ένα παλικάρι 28 ετών στον Ευαγγελισμό που χρειάζεται 40 φιάλες αίμα. Σοβαρό ατύχημα με μηχανή, έχουν πειραχτεί ζωτικά όργανα. Τα στοιχεία είναι: Μερισιώτης Βαγγέλης, Ευαγγελισμός ΜΕΘ2, ώρες 8.30-14.00 και 15.00-19.00. Χρειάζεται να κάνει μεταμόσχευση συκωτιού και πρέπει να βρούμε αίμα αποκλειστικά ομάδας Ο αρνητικό. Εάν μπορείτε ανακοινώστε το διότι έχει ζωή μία με δύο εβδομάδες», αναφέρει η ανακοίνωση που κυκλοφορεί από τις αρχές του 2009 παραθέτοντας στο τέλος τα στοιχεία και τα τηλέφωνα κάποιου κυρίου Σταθόπουλου. Από τότε, ο δυστυχής κύριος Σταθόπουλος δεν έχει βρει ησυχία και ο Ευαγγελισμός έχει πλημμυρίσει στο αίμα. Όλα αυτά καλά και η αιμοδοσία χρήσιμη, αλλά δεν υπήρξε αφ’ ενός μεν ποτέ το περιστατικό, αφ’ ετέρου δε ακόμη κι αν ήταν αλήθεια ο Μερισιώτης είτε θα έχει γίνει πια καλά ή θα έχει από καιρό αποδημήσει ες αιωνίους μονάς. Παιδιά, να τελειώνουμε με αυτό, λυπηθείτε τον φουκαρά τον κύριο Σταθόπουλο!

Πάμε σε μία άλλη, γνωστή μας κατηγορία μπουρδολογίας, τους αγαπημένους μας αστικούς μύθους, όρος ο οποίος καθιερώθηκε πολύ πριν την εποχή του ίντερνετ. Προσωπικά, θυμάμαι από την εφηβεία μου (με τρυφερότητα σχεδόν θα έλεγα) την ωραία εκείνη ιστορία με το «Μπολντόρ» (Bol d’Or= μοντέλο μοτοσυκλέτας της Χόντα τη δεκαετία του εβδομήντα) που πήγαινε τόσο γρήγορα που δεν πρόλαβε να σταματήσει και αποκεφάλισε κυριολεκτικά έναν ανύποπτο γάιδαρο ο οποίος είχε βγει στον δρόμο κάπου έξω από τη Καλαμάτα. Τα χρόνια περνούσαν, το Bol d’Or το αντικαθιστούσαν νεότερα μοντέλα όσο περνούσε ο καιρός, η τοποθεσία άλλαζε ανάλογα με τον αφηγητή της, όμως η ιστορία έμενε ίδια. Το κυριότερο; Η διήγηση υποτίθεται πως λεγόταν από δεύτερο ή τρίτο χέρι καθώς σχεδόν πάντα ο αφηγητής ισχυριζόταν πως ο γαϊδουροκτόνος οδηγός ήταν «ξάδελφός μου», «φίλος του αδελφού μου», «ο Μήτσος ο συγχωριανός του θείου μου από την Άνω Ραχούλα» κλπ κλπ.
Και ρωτάω εγώ με το φτωχό μου το μυαλό: Γιατί; Γιατί το κάνουμε αυτό; Ακόμη κι αν όντως συνέβη αυτό κάποτε, κάπου, στον κόσμο αυτό (δεν το αποκλείω λόγω έλλειψης στοιχείων αν και πολύ αμφιβάλλω), ποια ανάγκη είναι αυτή που μας σπρώχνει να κάνουμε μια τέτοια απίθανη ιστορία δική μας; Ίσως γι’ αυτό κάποια στιγμή να αγόρασα ένα ωραίο βιβλίο που έχει τον τίτλο «Γιατί οι άνθρωποι πιστεύουν περίεργα πράγματα» (“Why Do People Believe Weird Things” του Michael Shermer). Όσο ευκολοδιάβαστο και διαφωτιστικό και να ήταν, η απορία μου σχετικά με την πάνδημη οικειοποίηση της ιστορίας με τον γάιδαρο παραμένει, απορία πιο ανθεκτική στη φθορά του χρόνου και από αυτή τη νοσηλεία του Μερισιώτη στη μονάδα εντατικής θεραπείας του Ευαγγελισμού. Η καλύτερη απάντηση που μπορώ να δώσω είναι πως όσο πιο απίστευτη είναι μια ιστορία τόσο μεγαλύτερη είναι η ανάγκη να βρεις τρόπο να την κάνεις πιστευτή, όπως π.χ. στο παραμύθι με τα μαγνητάκια, την έρευνα –έγραψαν– πως την διεξήγαγε το παγκοσμίου φήμης πανεπιστήμιο του Princeton και όχι το ΙΕΚ Ξυνή και ρίξανε σαν μπόνους κι ένα γνωστό ισπανικό πανεπιστήμιο, έτσι νάχουμε ρε αδελφέ, τσάμπα είναι.

Κάπου εδώ θα τελειώσω για σήμερα, γιατί είμαι βέβαιος πως σας κούρασα (το σημαντικότερο είναι πως άρχισα να κουράζομαι εγώ), όπως επίσης ξέρω πως πολλοί από σας ίσως ενοχληθήκατε γιατί αισθάνεσθε πως σας έχω βάλει στο σημάδι. Μπορεί και να έχετε δίκιο. Άφησα έξω, προς το παρόν, μια κατηγορία που θεωρώ πως αξίζει ιδιαίτερα να προσέξουμε, την εθνικιστική / υπερπατριωτική / προγονολατρική συνωμοσιολογία στην οποία ίσως θα άρμοζε περισσότερο ο τίτλος του σημερινού μου κειμένου, όμως θα τον αφήσω, όχι μόνο γιατί έχει σχέση με αυτά που διαβάσατε, αλλά κυρίως γιατί μου φαίνεται πιασάρικος.

Να πω σε αυτό το σημείο πως θέλοντας να είμαι συνεπής σε αυτά που έγραψα σας ζητώ να μην βασισθείτε στα γραφόμενα ενός μη ειδικού όπως είμαι εγώ αλλά να διασταυρώνετε πάντα τις πηγές που αναφέρονται και να επιβεβαιώνετε το κατά πόσον αληθή είναι αυτά που διαβάζετε. Κυρίως, μην διαδίδετε ελαφρά τη καρδία πράγματα που μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο συνανθρώπους σας και συμβάλλουν στη σύγχυση που ήδη προκαλεί η παραπληροφόρηση.

Επειδή σήμερα ειδικά είμαι καλός άνθρωπος, αν όντως αισθάνεσθε θιγμένοι θα σας βοηθήσω να αισθανθείτε λίγο καλύτερα παραθέτοντας σε δική μου μετάφραση ένα απόσπασμα από μία διάλεξη του μεγάλου Carl Sagan. Διαβάστε το, αλλά μη φύγετε γιατί αμέσως μετά θα σας δώσω κάποιους δεσμούς ώστε να διασκεδάσετε με κάποιες από τις πιο εξωφρενικές μπουρδολογίες που βρήκα την εβδομάδα που μας πέρασε, πού αλλού; Στο ίντερνετ.

«Μου φαίνεται πως αυτό που χρειάζεται είναι μία εξαιρετική ισορροπία μεταξύ δύο αντιφατικών αναγκών: τη πιο επιφυλακτική έρευνα όλων των υποθέσεων που μας προσφέρονται και ταυτόχρονα να είμαστε ανοιχτοί σε νέες ιδέες. Αν είσαι μόνον επιφυλακτικός, τότε καμμία νέα ιδέα δεν θα σε πλησιάσει. Δεν μαθαίνεις ποτέ κάτι καινούργιο. Έχεις καταντήσει ένας γερογκρινιάρης ο οποίος είναι πεπεισμένος πως η ανοησία κυβερνά τον κόσμο. (Φυσικά υπάρχουν πολλά στοιχεία που το υποστηρίζουν.) Από την άλλη, αν είσαι ανοιχτός στο επίπεδο της ευπιστίας και δεν έχεις ούτε γραμμάριο επιφύλαξης μέσα σου, τότε δεν μπορείς να ξεχωρίσεις τις χρήσιμες ιδέες από τις ανάξιες λόγου. Αν όλες οι ιδέες έχουν ίση εγκυρότητα (αξία), τότε έχεις χαθεί, γιατί τότε, μου φαίνεται, καμμία ιδέα δεν έχει καμμία απολύτως εγκυρότητα (αξία).»
Carl Sagan “The Burden of Sceptisism”, Pasadena 1987

---

Όπως υποσχέθηκα:

Πρώτα, λίγη επίκαιρη φρίκη με μια γερή δόση ακροδεξιάς μισαλλοδοξίας εδώ:
https://archive.is/NKFlF (από αρχείο γιατί φαίνεται το κατέβασαν οι απατεώνες)

Μετά, η αποδόμηση εδώ (πολύ καλό site επί τη ευκαιρία, το συνιστώ):
http://ellinikahoaxes.gr/2016/03/16/mana-kremasmeni-me-ta-paidia-tiw/

Οι απρόβλεπτες συνέπειες του σεξ κάτω απ’ τ’ άστρα εδώ:
https://m.youtube.com/watch?v=SWxBdJs-k9U

Προχωρημένη ελληνική οπλική τεχνολογία (απορώ τι περιμένουμε και δεν τα κάνουμε όλα λίμπα):
http://thesecretrealtruth.blogspot.com/2013/11/overkill.html

Και λίγη παράνοια μετά μουσικής:
http://katohika.gr/gn-blog/ti-krivei-o-thanatos-tou-baoi/

---

* Όσο κι αν γελάτε σας λέω πως δεν τα βγάζω από το μυαλό μου, μιλάμε για ανθρώπους που πραγματικά τα πιστεύουν αυτά.

** Η φορμαλδεΰδη είναι λοιπόν ένα τοξικό μεν, φυσικό δε, συστατικό καθώς απαντάται στη φύση. Είναι ειρωνικό αν σκεφθείς πως κάτι «φυσικό» είναι για πολλούς συνώνυμο του «καλό». Κατ’ επέκτασιν, θα λέγαμε και πως το δηλητήριο της κόμπρας ως φυσικό προϊόν είναι καλό πράγμα αλλά λέω να μη το παρακάνουμε. Σε κάθε περίπτωση αποφύγετε να πιείτε έναν κουβά φορμαλδεΰδη και μακριά από κόμπρες.

*** Πολύ πρόσφατο παράδειγμα το φιάσκο της ανεξάρτητης έρευνας που ζήτησε και χρηματοδότησε οργάνωση κατά των εμβολιασμών καθώς της γύρισε μπούμερανγκ. Εννοείται πως δεν αποδέχθηκαν τα αποτελέσματα τα οποία τους χάλαγαν τη μανέστρα. Στο άρθρο αυτό μπορείτε να διαβάσετε τα σχετικά και βρίσκετε και τους δεσμούς για τη δημοσίευση της έρευνας:
https://www.sciencebasedmedicine.org/antivaccine-activists-fund-a-study-to-show-vaccines-cause-autism-it-backfires-spectacularly/