«Σελίδες εκ της Επαναστάσεως» σε μετάφραση Αριστοτέλη Σιδέρη
Μέρος Δεύτερον: Η μπολσεβίκικη επανάστασις του Οκτωβρίου 1917
Βλαδίμηρος Ίλιτς Λενίν (α΄ δημοσίευσις: Κομμουνιστική Διεθνής, τ.12)
Αν και ακολουθώ την θεωρίαν, ότι ο ρόλος του ατόμου εν τη εξελίξει του πολιτισμού είνε ασήμαντος, εν τούτοις ο Β.Ι.Λενίν μού φαίνεται ότι είνε πηγή τοιαύτης ενεργείας, ώστε χωρίς την επιρροήν του η Ρωσική Επανάστασις δεν θα ηδύνατο να λάβη την μορφήν, την οποίαν έχει.
Κάποτε παρέβαλα τον Λενίν προς τον Πέτρον τον Μέγαν και μου κατηγόρησαν την συμπαραβολήν αυτήν, διότι την εθεώρησαν πολύ υπερβολικήν. Αλλ’ ακριβώς επρόκειτο περί σχετικής συμπαραβολής. Δι’ εμέ ο ρόλος του Λενίν ως κοινωνικού αναμορφωτού της Ρωσίας είνε κατώτερος από τον ρόλον του ως παγκοσμίου επαναστάτου. Δεν είνε μόνον ο άνθρωπος εις την θέλησιν του οποίου η ιστορία ενεπιστεύθη το τρομερόν έργον να αναταράξη εκ βάθρων την ανθρωπίνην μυρμηγκιάν της Ρωσίας, την πεπλανημένην, κακώς συγκροτημένην και οκνηράν. Η θέλησίς του είνε κριός ακούραστος, όστις διά των κτυπημάτων του κλονίζει δυνατά τα καπιταλιστικά Κράτη της Δύσεως με την μνημειώδη αυτών αρχιτεκτονικήν και τας απ’ αιώνος δεσποτικάς Αυτοκρατορίας της Ανατολής.
Εξακολουθώ να φρονώ, ως εφρόνουν προ διετίας, ότι διά τον Λενίν η Ρωσία είνε το υλικόν πειράματος. Άλλοτε η ιδέα αύτη, συγκερασμένη με κάποιον αίσθημα οίκτου διά τον ρωσικόν λαόν, με εξώργιζε. Αλλ’ αφού παρετήρησα ότι η πορεία των γεγονότων της Ρωσικής Επαναστασεως, ευρυνομένη και βαθυνομένη, αφυπνίζει και οργανώνει έτι μάλλον και μάλλον δυνάμεις ικανάς να καταστρέψουν τας βάσεις του καπιταλιστικού καθεστώτος, ευρίσκω τώρα, ότι, εάν η Ρωσία είνε προωρισμένη να χρησιμεύση ως αντικείμενον πειράματος, θα ήτο άδικον να θεωρήσωμεν υπεύθυνον διά τούτο τον άνθρωπον, όστις αγωνίζεται να μεταβάλη την δυναμικήν ενέργειαν των εργατικών τάξεων της Ρωσίας εις πραγματικήν ενέργειαν, εις κινητικήν ενέργειαν.
Έκαστος λαμβάνει ό,τι του αξίζει και τούτο είνε δίκαιον. Λαός διαφθαρείς εις την πνιγηράν ατμόσφαιραν της μοναρχίας, λαός εστερημένος ζωτικότητος, θελήσεως, αυτοπεποιθήσεως, ικανώς «αστός» ώστε να μη αντιδρά ισχυρώς ή να μη είνε ικανός να θανατώση εν εαυτώ τας αθλίας ροπάς του, αλλά επιμόνως τείνων προς την αστικήν ευζωΐαν, λαός τοιούτος, κατά την λογικήν της ιστορίας του, είνε φυσικόν να περάση όλα τα δράματα και όλας τας τραγωδίας, αίτινες παρομαρτούσιν εις άτομα παθητικά και εις εποχήν αγρίας πάλης των τάξεων, της οποίας η αηδεστέρα εκδήλωσις είνε το φοβερόν αιματοκύλισμα, όπερ λέγεται Ευρωπαϊκός πόλεμος του 1914-1918.
Δεν έχω, φυσικά, την πρόθεσιν να δικαιολογήσω ή να υπερασπίσω τον Λενίν. Τούτο άλλως τε ουδαμώς είνε αναγκαίον ούτε δι’ αυτόν ούτε δι’ εμέ. Αλλά τον γνωρίζω ολίγον και όταν «οι άνθρωποι οι αντικειμενικώς σκεπτόμενοι» τον κατηγορούν ότι είνε ο εισηγητής του σκληρού εμφυλίου πολέμου, της τρομοκρατίας και άλλων αναλόγων εγκλημάτων, ενθυμούμαι τον Λόυδ Τζώρτζ, όστις εις τα 1913-1914 απήγγειλεν εγκωμιαστικούς λόγους προς την αξίαν του γερμανικού λαού, όταν συνώδευσε εκδρομήν Άγγλων διδασκάλων εις Γερμανίαν και υπεδέχθη Γερμανούς διδασκάλους εις Αγγλίαν και όστις συγχρόνως ηκόνιζε τα ξίφη και κατεσκεύαζεν οβίδας προοριζομένας να κατακομματιάσουν τους Γερμανούς.
Όλοι αυτοί «οι μεγάλοι άνδρες», ο κυνικώτερος και απαισιώτερος όλων Κλεμανσώ, ο αφελής ρωμαντικός δημοκράτης Γούδρω Ουΐλσων, οι σοσιαλισταί οίτινες εψήφιζον τας πιστώσεις διά την οργάνωσιν του Ευρωπαϊκού πολέμου, οι σοφοί που ανεκάλυψαν τα ασφυξιογόνα και άλλα τοιαύτα φρικώδη πράγματα, οι ποιηταί που κατηρώντο το 1914 τους Γερμανούς και το 1918 τους Άγγλους, όλη αυτή η σκωρία της παλαιάς, εν αποσυνθέσει κοινωνίας, όλοι αυτοί που με την απαισίαν χείρα των κατέφερον βαθείαν, ίσως θανατηφόρον πληγήν, εις τον ευρωπαϊκόν πολιτισμόν, εξακολουθούν με σαδισμόν το κατά της Ρωσίας μαρτύριον, συντελούντες εις την εξακολούθησιν του εμφυλίου πολέμου, καταπνίγοντες την χώραν μας διά του αποκλεισμού, φονεύοντες τα τέκνα μας διά της πείνης και του ψύχους.
Τα λάθη –έστω– δεν είνε εγκλήματα. Τα λάθη του Λενίν είνε λάθη τιμίου ανθρώπου. Δεν υπήρξε ποτέ εις τον κόσμον αναμορφωτής αλάθητος. Αλλ’ εκείνοι οι Λόυδ Τζώρτζ, Κλεμανσώ και Σια δρώσιν αλανθάστως, ως αληθείς κακούργοι εξ επαγγέλματος, όταν καταδικάζουν εις τα βάσανα της πείνης και του ψύχους ένα λαόν ολόκληρον και όταν ευνοούν την συνέχισιν του εμφυλίου πολέμου, πολέμου εντελώς παραλόγου, διότι πλην των μπολσεβίκων δεν υπάρχουσιν εις την Ρωσίαν άλλαι δυνάμεις ικαναί να αναλάβουν την εξουσίαν και να αφυπνίσουν την ενέργειαν της εξηντλημένης χώρας, ενέργειαν απαραίτητον διά την δημιουργικήν εργασίαν.
Επανέρχομαι εις τον Λενίν. Πρέπει να είπω ότι αι προσωπικαί περί αυτόν συμπάθειαι δεν παίζουν κανένα ρόλον καθ’ ην στιγμήν γράφω περί του παρόντος θέματος. Τον θεωρώ ως αντικείμενον της εξετάσεώς μου, καθώς και πάντα άλλον και παν φαινόμενον, που δεν είνε δυνατόν να μη μ’ ενδιαφέρει γράφοντα και διηγούμενον την ζωήν της χώρας μου.
Παρατηρήσατε. Ο άνθρωπος αυτός απαγγέλλει λόγον εις συγκέντρωσίν τινα εργατών. Ομιλεί εις ύφος εκτάκτως απλούν, με γλώσσαν σιδηράν, με την λογικήν αξίνης. Αλλ’ εις τους ανεπεξεργάστους αυτούς λόγους ουδέποτε ήκουσα χυδαίαν δημαγωγίαν, ούτε εξεζητημένην αναζήτησιν ωραίων φράσεων. Ομιλεί πάντοτε διά το ίδιον πράγμα: διά την ανάγκην να εξαφανισθή από ρίζης η κοινωνική των ανθρώπων ανισότης και διά τα μέσα της πραγματοποιήσεως αυτής. Η παλαιά αυτή αλήθεια αντηχεί από των χειλέων του με τραχύν και αμείλικτον τρόπον. Αισθάνεσαι ότι πιστεύει ακλονήτως εις αυτό που λέγει. Πόσον είνε ήρεμος η πίστις του, πίστις φανατική, αλλά σοφή, και όχι μεταφυσική και μυστικιστική.
Νομίζω ότι ατομικά ζητήματα δεν τον ενδιαφέρουν. Σκέπτεται μόνον τα κόμματα, τας μάζας, τα Κράτη, και εις τούτο έχει το χάρισμα της προγνώσεως, της μεγαλοφυούς διαισθήσεως πειραματιστού σοφού. Κατέχει επιτυχή διαφάνειαν σκέψεως, αποτέλεσμα εντατικής και αδιακόπου εργασίας.
Γάλλος τις με ηρώτα μίαν ημέραν:
— Δεν βρίσκετε ότι ο Λενίν είνε σκεπτομένη λαιμητόμος;
— Εγώ θα παρέβαλλον την εργασίαν του πνεύματός του προς τους κτύπους σφύρας, ήτις προικισμένη με δράσιν συντρίβει και καταστρέφει ακριβώς εκείνο, που από μακρού δέον να εξαφανισθή.
Εις τους μικροαστούς όλων των χωρών ο Λενίν δίδει, φυσικά, την εντύπωσιν του Αττίλα, του ελθόντος να καταστρέψη την Ρώμην της ευζωΐας και της πλουτοκρατικής ευμάρειας, βασιζομένης επί της δουλείας, του αίματος και της ληστείας. Αλλά όπως η αρχαία Ρώμη ήξιζε να χαθή έτσι και τα εγκλήματα του συγχρόνου κόσμου δικαιολογούν την ανάγκην της εξαφανίσεώς του. Είνε τούτο ιστορική ανάγκη: ουδείς, ουδέν δύναται να την αποφύγη.
Ακούονται παράπονα περί της αξίας του ευρωπαϊκού πολιτισμού και περί της ανάγκης της υπερασπίσεώς του κατά τής επιδρομής των νέων Ούννων… Οι λόγοι ούτοι δεν είνε ειλικρινείς και δεν έχουν σημασίαν παρά μόνον λεγόμενοι από Επαναστάτας. Αλλά εξερχόμενοι από τα χείλη των οργανωτών και συνενόχων του αισχρού σφαγείου του 1914-1918 είνε αποκαρδιωτικά ψεύδη. Η πορεία της αναπτύξεως του πολιτισμού, εάν διά της λέξεως ταύτης εννοείται η προοδευτική ανάπτυξις της τέχνης, της επιστήμης, των τεχνικών μέσων και του «εξανθρωπισμού» των ανθρώπων, που συνακολουθεί την ανάπτυξιν ταύτην και είνε αποτέλεσμα αυτής, η πορεία αύτη δεν δύναται προφανώς να επιβραδυνθή διά του νέου γεγονότος ότι εις την εκπολιτιστικήν εργασίαν θα λάβουν μέρος ενεργόν όχι μόνον δεκάδες χιλιάδων ατόμων, αλλά μάζαι εκατομμυρίων.
συνεχίζεται
Το απόσπασμα αποτελεί το πρώτο μέρος άρθρου του σπουδαίου Ρώσσου πεζογράφου Μαξίμ Γκόρκυ. Στα ελληνικά κυκλοφόρησε στα 1930 από τις εκδόσεις Ελευθερουδάκη, σε έναν τόμο μαζί με άλλα κείμενα για τις δύο επαναστάσεις του 1917 και σε ωραία καθαρεύουσα του πρωτοπόρου σοσιαλιστή διανοούμενου Αριστοτέλη Σιδέρη.
Δημήτρης Κουτραφούρης
