1
Θα έλεγε κανείς ότι μετά και την εκλογή του Τραμπ στις ΗΠΑ θα υπήρχε μια υποστολή της αριστερής –χρόνια ρηχής– αισιοδοξίας και ματαιόδοξης αυτοπεποίθησης και ένας αναστοχασμός γύρω από τις σχετικές προταγματικές, προκειμένου να συνταχθεί ένα στοιχειωδώς πειστικό –μέσα στο πλαίσιο της δικής τους ρητορικής– εναλλακτικό ξεπέρασμα. Η αριστερή λογική, ωστόσο, δεν θα μπορούσε να αρνηθεί τους κανόνες της κλασσικής αστικής πολιτικής (ως σαρξ εκ σαρκός) που δεν μπορεί να ανεχτεί, αφενός, την ανοιχτή αποδοχή αναλυτικών αδυναμιών, αφετέρου τα κενά στις πολιτικές προταγματικές και τον χρονισμό των αναστοχασμών. Επίσης, άσχετα με το αν θα μπορούσε να το αρνηθεί ή όχι, η ευθύνη της για την ανάδυση ακροδεξιάς εκδοχής διαχείρισης της κεντρικής πολιτικής σκηνής σε επίπεδο βασικών ‘‘νεύρων’’ της παγκόσμιας κυριαρχίας είναι δεδομένη. Έτσι, αν εξαιρέσουμε την κομμουνιστική αριστερά (που η δυναμική σύγκλιση νεοφιλελευθερισμού και σοσιαλδημοκρατίας των καιρών μας της προσφέρει το έδαφος μιας εκ τους ασφαλούς ‘‘αντιπολίτευσης’’ καθώς το μέγεθος της κοινωνικής λεηλασίας είναι τέτοιο που καταρχήν προϋποθέτει την στοιχειώδη κατανόηση στην προοπτική της άμεσης όξυνσης και δευτερευόντως την όποια ‘‘αυτο-κριτική’’ στις μορφές των υπαρκτών κομμουνιστικών αποπειρών του παρελθόντος) μπορεί κανείς να διακρίνει ένα παράδοξο στις γραμμές των αριστερών προσεγγίσεων. Φυσικά, δεν γίνεται αναφορά στην αριστερά των Παλιάτσων του Θεάματος στυλ Ζίζεκ (που δήλωσε ότι θα ψήφιζε Τραμπ για τη διάχυση του … δημιουργικού πολιτικού χάους) αλλά αναλυτών με εκτόπισμα μεταξύ αυτών που δηλώνουν φορείς της ‘‘ρεαλιστικής αριστεράς’’ και συγκροτούν προοπτικές για την κοινωνικά ωφέλιμη διαχείριση της κρισιακής πραγματικότητας.
2
Στις αναλύσεις αυτές διαβάζουμε ότι ακόμη και στις ΗΠΑ του Τραμπ είναι ώριμες και … αναπόφευκτες οι συνθήκες για ένα νέο κεϋνσιανισμό. Για ένα νέο κοινωνικό κράτος. Η πολιτική προβολή αυτών των αναλύσεων δεν είναι παρά ο ίδιος ο Σάντερς που σε πρόσφατη εμφάνισή του κάλεσε τον κόσμο να πιέσει τον Τραμπ να πραγματοποιήσει 6 προεκλογικές του δεσμεύσεις! Δεν είναι τυχαίο ότι οι δεσμεύσεις αυτές συνάδουν με τα αναπόφευκτα κελεύσματα της κεϋνσιανικής πολιτικής. Και τα κελεύσματα αυτά αντλούν την επιχειρηματολογία τους από φίλιους ‘‘ανθρώπους της αγοράς’’:
Το ερώτημα τώρα είναι αν μπορούμε να ανατρέψουμε το σκορ εις βάρος μας, με μετατόπιση του κέντρου των προσπαθειών από τις μη συμβατικές νομισματικές πολιτικές σε μια κεϋνσιανική διαχείριση της ζήτησης… Στις ΗΠΑ, η νίκη του Τραμπ, σε συνδυασμό με τις Ρεπουμπλικανικές πλειοψηφίες στα δύο σώματα του Κογκρέσου, ανοίγουν το δρόμο για περικοπές φόρων και αύξηση των αμυντικών δαπανών. Η δημοσιονομική τρόμπα φαίνεται να είναι γεμάτη. Όμως η δημοσιονομική επέκταση είναι πιθανό να συναντήσει αντίσταση από την νομισματική πολιτική, καθώς η κεντρική τράπεζα Fed συνεχίζει την προσπάθειά της για «εξομάλυνση» των επιτοκίων. Παρόλα αυτά, η ελπίδα είναι ότι μια ταχύτερη ανάπτυξη στις ΗΠΑ και αυξήσεις των μισθών θα καταστείλουν τη λαϊκίστικη εξέγερση των ψηφοφόρων. Κατά ειρωνεία της τύχης, η Fed θα συνεχίσει να σηκώνει το βάρος για να «κάνει αυτό που πρέπει» – δηλαδή να εργάζεται για την εξομάλυνση των επιτοκίων με εξαιρετική προσοχή, ενώ θα φροντίζει να αυξηθεί το μερίδιο του εισοδήματος της εργασίας στο ΑΕΠ, ακόμη και αν αυτό απαιτεί κάποιες υπερβάσεις στο ύψος του πληθωρισμού.
Αυτά γράφει ο Alexander Friedman, εκτελεστικό στέλεχος της εταιρίας διαχείρισης κεφαλαίων Global Asset Management (GAM), διευθυντικό στέλεχος στην τράπεζα UBS με αρμοδιότητα τις παγκόσμιες επενδύσεις και συνεργάτης του Λευκού Οίκου επί προεδρίας Κλίντον. Κάπου στην άκρη αυτών των αριστερών κελευσμάτων μπορεί κανείς να συναντήσει τον Ιμμανουέλ Βαλερστάιν που μπορεί βέβαια να ‘‘προφητεύει’’ το αναπόφευκτο τέλος του καπιταλισμού αλλά, βραχυπρόθεσμα, προτείνει τον αγώνα για την έως τότε ‘‘ελάφρυνση με κάθε τρόπο’’ των ανθρώπων που πλήττονται από τις πολιτικές του. Το καύσιμο της ελπίδας δεν έπαυε ποτέ να τροφοδοτείται από την αριστερά που κάνει ό,τι μπορεί να εντάξει τις μάζες στις γραμμές της προκειμένου αυτές να μην οργανώσουν και οργανωθούν στους ανεξέλεγκτους από αυτήν, ακηδεμόνευτους και ανυπότακτους κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες.
3
Σε αυτή την κατεύθυνση, ο αριστερός και πάλι Ζίγκμουντ Μπάουμαν, είναι κυνικά ειλικρινής για την ιστορική ακύρωση των ενδοσυστημικών αριστερών λύσεων αυτού του τύπου:
Επί πολύ καιρό είχαμε δύο προσεγγίσεις για την οικοδόμηση της Αριστεράς, που είναι δυστυχώς και οι δύο λανθασμένες. Ακόμη και τώρα ασκεί μεγαλύτερη επιρροή η ιδέα να δημιουργηθεί η Αριστερά καθ’ εικόνα και ομοίωση της Δεξιάς, προσθέτοντας βέβαια την υπόσχεση ότι θα κάνουμε ό,τι κάνει και η Δεξιά, απλώς θα το κάνουμε καλύτερα και πιο αποτελεσματικά. Ας ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι οι πιο δραστικές κινήσεις για την διάλυση του κοινωνικού κράτους έλαβαν χώρα υπό σοσιαλδημοκρατική διακυβέρνηση. Παρά το γεγονός ότι η προφήτισσα και η ιεραπόστολος της νεοφιλελεύθερης θρησκείας ήταν η Μάργκαρετ Θάτσερ, αυτός που έκανε τη θρησκεία αυτή κρατική θρησκεία ήταν ο Τόνι Μπλερ, ένα μέλος του Εργατικού Κόμματος. Η δεύτερη μέθοδος οικοδόμησης της Αριστεράς βασίστηκε στην ιδέα του λεγόμενου ‘‘συνασπισμού – ουράνιου τόξου’’. Η σύλληψη αυτή προϋποθέτει το εξής: αν όλοι οι δυσαρεστημένοι καταφέρουν να ενωθούν μαζί, κάτω από την ίδια ομπρέλα, ανεξάρτητα από το τι τους δυσαρεστεί, τότε θα προκύψει μια ισχυρή πολιτική δύναμη. Όμως, ανάμεσα στους απογοητευμένους και δυσαρεστημένους αναπτύσσονται έντονες εσωτερικές συγκρούσεις συμφερόντων και αρχών. Για παράδειγμα, το να φαντάζεται κανείς μιαν Αριστερά που θα συμπεριλαμβάνει αφενός τους υποστηρικτές του γάμου μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου, που βλέπουν ως κοινωνική διάκριση την επικράτηση της αντίθετης πεποίθησης, και αφετέρου την Πακιστανική μειονότητα που θεωρεί ότι βρίσκεται υπό διωγμό, αυτό είναι μια λύση που οδηγεί σε αποσύνθεση και σε αδυναμία και όχι σε συμμετοχή και σε ισχύ για αποτελεσματική δράση. Η ιδέα ενός ‘‘συνασπισμού – ουράνιου τόξου’’ οδηγεί κατευθείαν σε διάλυση της αριστερής ταυτότητας, σε νόθευση του προγράμματος και σε αποδυνάμωση της υποτιθέμενης πολιτικής δύναμης, ήδη από τη στιγμή της γέννησής της.
Κίνηση Ματ λοιπόν στην αριστερή αναλυτική σκακιέρα. Για να καταλήξει:
Με άλλα λόγια, μιλώντας πρακτικά, η Αριστερά δεν έχει άλλο πολιτικό πρόγραμμα, παρά μόνον το να στοιχηματίζει ενάντια στη δεξιά, σ’ έναν ανταγωνισμό για το ποια από τις δυο θα επιταχύνει τη διαδικασία απόσυρσης από τα προγράμματα βελτίωσης της ζωής και ποια θα κερδίσει τις επερχόμενες εκλογές. Δεν αναφέρεται τίποτε για το πως θα συγκροτηθεί μια εναλλακτική λύση, που θα αντικαταστήσει τα κοινωνικά μέσα και εργαλεία που είναι άρρωστα και έχουν γίνει εχθρικά προς το λαό.
Τίποτα τυχαίο κύριε Ζίγκμουντ!
4
Εκείνο, ωστόσο, που μένει να ερμηνευτεί –πέρα από την κατανόηση των δυνάμεων εκείνων που εγκλωβίζουν την όποια απελευθερωτική κοινωνική δυναμική σε ενδοσυστημικές λύσεις– από τη μεριά μας, είναι το φαινόμενο των διχασμένων κοινωνιών που έχει αναδυθεί την τελευταία δεκαετία κυρίως, με διαφορετικά μεταξύ τους χαρακτηριστικά, με δεδομένη, ωστόσο, την δυναμική αντίθεση στο εσωτερικό τους. Όχι ένα διχασμός εν δυνάμει αλλά εν ενεργεία. Παρά την πιθανότητα μαζοποίησης παρακινδυνευμένων εκτιμήσεων, αξίζει να παρακολουθήσουμε την πολυπλοκότητα των διχαστικών φαινομένων αρχής γενομένης της Βενεζουέλας τη δεκαετία ’00, τις χώρες της λεγόμενης αραβικής άνοιξης στις αρχές της δεκαετίας ’10 (που οδήγησαν το κλειδί των εξελίξεων των συγκρούσεων –ενεργειακών και όχι μόνο– συμφερόντων σε κλίμακα παγκόσμιας κυριαρχίας από την Παλαιστίνη στην Συρία και το βόρειο Ιράκ), την Τουρκία και τη Βρετανία (αξιοσημείωτη μεν, με σαφώς λιγότερη δυναμική δε) στις μέρες μας, τις ΗΠΑ μετά την εκλογή του Τραμπ. Τα εργαλεία για μια στενά οικονομική ερμηνεία των διχασμών (περιορισμένης σε μια ταξική ανταπάντηση) δεν αρκούν αφού ο κοινωνικός παράγοντας (προεξάρχουσας της θρησκείας αλλά και των κάθε είδους έμφυλων και φυλετικών διακρίσεων ) καθώς και διευρυμένα ο πολιτισμικός (με όρους συνολικών κοινωνικών και πολιτικών θεσμίσεων) δηλώνουν με διαφορετικές ποιότητες και ποσότητες, φυσικά, ανάλογα με την κάθε επί μέρους κοινωνική σύνθεση και εντοπισμένη ιστορική συγκυρία.
5
Ο κόσμος αλλάζει. Αυτό δεν είναι δα και καμία καινοτόμα διαπίστωση. Επίσης, ο κόσμος αλλάζει με την κυριαρχική του πρόσληψη να επιχειρεί κάθε φορά την καθήλωση της δικής μας κατανόησης για την αλλαγή του. Ας μην μας παρασύρουν οι σειρήνες «των ουσιωδών που έχουν ειπωθεί και μένουν να γίνουν πράξη» γιατί το Σύστημα δεν είχε ποτέ μια ουσιοκρατική αντίληψη για τον εαυτό του ξέχωρη από την ίδια την φαινομενολογία του. Τα αυστηρά ουσιοκρατικά ερωτήματα προορίζονται για μας, γι’ αυτό ήταν πάντα πασπαλισμένα με μπόλικη μεν, δίκαια δε, γοητεία. Ας μην καθηλώσουμε, όμως, τη δυνατότητα κατανόησης του εχθρού σε μια ερμηνεία που δεν αναγνωρίζει την ουσία του –πέρα από τις σταθερές του δομές– στην εγγενή του λειτουργία να διαχειρίζεται με ιδιαίτερη ικανότητα την μορφολογία του.
