Τις προάλλες, σερφάροντας στο ίντερνετ έπεσα κατά τύχη πάνω στη φωτογραφία που αναδημοσιεύω, την οποία συνόδευε επεξηγηματικό σημείωμα. Στο σχόλιό του, ο φίλτατος Δημήτρης Κουτραφούρης μετέφερε κάποιες πληροφορίες για το ιστορικό της φωτογραφίας και διερωτάτο για την ταυτότητα των εικονιζομένων προσώπων*. Λυπούμαι που το αντιλήφθηκα με καθυστέρηση σχεδόν ενός έτους αλλά ποτέ δεν είναι αργά για να λυθούν οι απορίες και να συμπληρωθούν οι νοσταλγικές μαρτυρίες εκείνης της εποχής.
Το σπίτι στο οποίο έμεινε ο Γεώργιος Παπανδρέου ως πολιτικός εξόριστος επί Μεταξά είναι το πατρικό μου. Ήταν πολύ μεγάλο σπίτι, με κάποια περίσσια δωμάτια και γι’ αυτό η μητέρα μου, Χρύσα Ι. Δαπόντε, άρχισε από το 1934 να νοικιάζει κάποια απ’ αυτά σε μαθητές του Γυμνασίου. Από το 1936 το μετέτρεψε σε ξενοδοχείο. Εκεί έμεινε ως εξόριστος ο Σταμάτης Μερκούρης και –λίγο μετά την αναχώρησή του– ο Γεώργιος Παπανδρέου.
Στη σχετική φωτογραφία (εγώ θα πάω από τα δεξιά προς αριστερά) εικονίζονται τα εξής δέκα πρόσωπα:
Ο Γεώργιος Τριάρχης [1] από το Καψάλι (γαμπρός του Μανώλη Χάρου), δίπλα του [2] ο Μανώλης Αυγερινός (αδελφός της Ειρήνης Χάρου) γνωστός και ως Μπαρμπα-Μανώλης, μετά [3] είναι κάποιος υπάλληλος τότε του Δημοσίου Ταμείου δημοκρατικών φρονημάτων ονόματι Χρήστος Τσίρος, δίπλα και λίγο πιο πίσω, με τα γυαλιά [4] ο γνωστός με το όνομα Μπομπός Καρατζάς (γαμπρός της Ειρήνης Χάρου), αμέσως δίπλα του [5] ο επίσης πολιτικός εξόριστος, γιατρός Μανούσακας. Στη συνέχεια είναι βέβαια ο Γ. Παπανδρέου [8] και έμπροσθέν του τα δύο παιδιά της οικογένειας Χάρου, [6] ο Βασίλης (μετέπειτα γνωστός και ως Βασιλομάνητας) και [7] ο Σπύρος (μετέπειτα γνωστός και ως Σπυρόκωστας), δίπλα του δε [9] η Ειρήνη και [10] ο Μανώλης Χάρος, όπως σωστά αναφέρθηκαν από τον εγγονό τους, συνονόματο Μανώλη Χάρο, γνωστό σε όλους μας ζωγράφο.
Να προσθέσω ότι ήμουνα το ‘‘δεξί χέρι’’ του Παπανδρέου, γιατί με έστελνε σε διάφορα θελήματα, όπως στο Ταχυδρομείο για την αλληλογραφία του και αλλού. Ο Γεώργιος Παπανδρέου ήταν σοβαρός άνθρωπος και έτσι δεν θα μπορούσε να έχει κοινά σημεία με μένα, δεκατετράχρονο τότε. Ωστόσο, παρακολουθούσα πάντοτε από μικρή απόσταση και με μεγάλο ενδιαφέρον τις ατέλειωτες κουβέντες που έκανε με τους γονείς μου. Η φωτογραφία με γύρισε σχεδόν 80 χρόνια πίσω. Δεν μπορώ παρά να ευχαριστήσω γι’ αυτό⋅ και να συμβουλέψω: όταν ψάχνετε για πληροφορίες … να ρωτάτε τους γεροντότερους!
* Αμέσως μετά την παρούσα ανάρτηση (19-5-2015), επικοινώνησε μαζί μας ο Μανώλης Χάρος και έκανε τις εξής διευκρινίσεις: «Το σπίτι που έμεινε στη Χώρα (και που πολύ, πολύ μετά έγινε ξενώνας) ήταν το σπίτι του Γιάννη και της Χρύσας Δαπόντε, μοναδικό σπίτι στην συντηρητική και φιλοβασιλική τότε Χώρα που άνοιξε στον Γεώργιο Παπανδρέου. Στην φωτογραφία είναι από αριστερά ο Μανώλης και η Ειρήνη Χάρου (παρέα καθημερινή του Γεωργίου Παπανδρέου σε όλη την περίοδο της εδώ εξορίας του) και τα παιδιά τους Σπύρος και Βασίλης. Η φωτογραφία πάρθηκε στο σπίτι τους το πατρικό, το μανιτιάνικο σπίτι στο Φυρόι. Άκρη δεξιά εικονίζεται ο Γ.Τριάρχης από το Καψάλι, δίπλα του κάποιος από τον Κάλαμο και ακόμα μάλλον ο γυμνασιάρχης Σπ.Στάθης.
Ειρωνεία της ιστορίας είναι η εξής: Όταν ο Παπανδρέου γίνεται Πρωθυπουργός στην δεκαετία του ’60 [5 Ιουλίου 1964] στις δημοτικές εκλογές κατεβαίνουν αντίπαλοι ο Μανώλης Χάρος απέναντι στη Χρύσα Δαπόντε (ο άντρας της, Γιάννης, έχει πεθάνει στο μεταξύ) δηλαδή, αντίπαλες οι δύο δημοκρατικές οικογένειες της Χώρας, οι οποίες μάλιστα έχουν κιόλας συμπεθεριάσει τότε. Ποιος είπε τους Κεφαλονίτες τρελλούς; Δεν θα ξέρει μάλλον τους Τσιριγώτες…»
Ο Γεώργιος Παπανδρέου βρέθηκε εξόριστος στα Κύθηρα για 4 μήνες και κατόπιν μεταφέρθηκε στην Άνδρο όπου παρέμεινε μέχρι την έναρξη του πολέμου. Αντιγράφω από το βιβλίο Γεώργιος Παπανδρέου, Η ζωή του, εκδ. Πλανήτης, σελ. 156:
«Και είναι χαρακτηριστική η διάκριση που έκανε ο ίδιος ο δικτάτωρ για τον ασυμβίβαστο αντίπαλο, σημειώνοντας στο ημερολόγιό του, τον Φεβρουάριο του 1938: ‘‘Ο κλονισμός του Ιανουαρίου προήρχετο από την αμφιβολία του κόσμου αν η Κυβέρνησις είχε την εσωτερικήν δύναμιν να επιβληθή, ή μήπως εμποδίζεται από την Αυλήν… Αλλά Σοφούλης και Παπανδρέου θέλουν εξακολουθήσουν, έβγαλαν σήμερα μίαν απάντησιν υβριστικήν. Λοιπόν Παπανδρέου εστάλη μακρυά…’’»
Όσο για το φωτογραφικό τεκμήριο, θα είχε ενδιαφέρον να αναγνωρισθούν όλα τα πρόσωπα…
