Με το Αρχαιολογικό Μουσείο Κυθήρων έτοιμο να ανοίξει τις πόρτες του, συλλογίζομαι την αγάπη των ανθρώπων για τ’ αρχαία. Για τον Έφηβο και το Μηχανισμό, τον αρχαϊκό λέοντα και την πήλινη πλάκα με τις γραμματικές ασκήσεις ενός μαθητή δυο χιλιάδων και βάλε ετών, για τα χάλκινα ειδωλία του αείμνηστου Σακελλαράκη απ’ τον Αϊ-Γιώργη στο Βουνό, για το γήινο ανάθημα των άγνωστων νεολιθικών συγγενών μας στη γη που τους φιλοξένησε, τον τέλεια απλό και υπέροχα απέριττο κρατήρα της 6^ης π.Χ. χιλιετίας από τις Σπηλίες, μαρτυρία πρώτης κατοίκησης του νησιού. Τ’ αγαπούμε ως τεκμήρια αληθινής ζωής, όχι ως άριστα τέχνεργα, ούτε ως επικουρικά επιχειρήματα τουριστικής προσέλκυσης. Όχι για να αποπληρώσουμε κανένα χρέος. Αλλά παρόμοια όπως οι συγγενείς περιμένουν να γυρίσει απ’ την ξενιτειά ο άνθρωπός τους. Παρόμοια όπως ποτίζουμε, με τη φροντίδα που αρμόζει σε αγαπημένα πλάσματα, τα δεντράκια στην αυλή του σπιτιού μας. Όπως προσκυνούμε τις εικόνες, όχι το ξύλο και τη μπογιά, αλλά τον αόρατο ακροατή όπου μεταβαίνει η προσευχή μας. Όπως θαυμάζουμε και απορούμε κάτω από τον έναστρο ουρανό του καλοκαιριού ή όπως σαστίζουμε ενώπιον ενός ωραίου νεανικού σώματος που δεν θα γίνει ποτέ δικό μας κι ωστόσο το αγαπούμε. Γιατί ποιότητα ζωής δεν είναι η αύξηση των εισοδημάτων αλλά η δύσκολη συναίσθηση του ποιοι είμαστε, τι μας αναλογεί από τον Κόσμο, πώς μπορούμε να κρατήσουμε τη μνήμη ζωντανή και πώς μπορούμε να ζήσουμε με δικαιοσύνη και αγάπη. Δηλαδή, με πληρότητα.

Θα θυμίσω το επεισόδιο του Οδυσσέα στην Ωγυγία. Η Καλυψώ τού προσέφερε το απόλυτο δώρο, αθανασία κι ευδαιμονία, μα εκείνος επέλεξε τον επικίνδυνο νόστο, τον ‘‘αποθρώσκοντα καπνό’’ του οίκου του και τελικά το θάνατο στην πατρίδα. Εμείς πρέπει να διαλέξουμε εάν πατρίδα μας θα είναι ένας τόπος από όπου διαρκώς -ευδαιμονικά και ανόητα- θα λείπουμε ή εάν θα είναι ο τρόπος συμφιλίωσης με την ταυτότητά μας, ελληνική, χριστιανική, νεωτερική, ευρωπαϊκή ή όποια άλλη επιλέξουμε ως κοινωνία να ενστερνιστούμε. Αλλά να το επιλέξουμε ενσυνείδητα και έμπρακτα. Όχι επιδεικτικά ή παραμυθητικά –ψευτοπαραδοσιακοί και ψευτομοντέρνοι, ψευτοχριστιανοί και ψευτοελληνίζοντες– στην αγκαλιά της πλανεύτρας θεάς να αναπολούμε τους γλυκούς καρπούς μιας κληρονομιάς πολυδιαφημισμένης και περιλάλητης, αλλά ξένης σ’ εμάς και κατ’ ουσίαν άγνωστης, με ολότελα ξεραμένες τις ρίζες.

Πρέπει λοιπόν να διαλέξουμε. Τα ευχαριστήρια νομίσματα από το Παντικάπαιο (στην Ταυρική) και την Εβουσία, τη Μασσαλία, την Καρχηδόνα και τη Φαναγόρεια, τις Συρακούσες, την Μίλητο και την πτολεμαϊκή Αίγυπτο μπορούν να μας ‘‘σώσουν’’, τα ελεητικά ευρώ απ’ την Ουάσινγκτον, το Λονδίνο, τις Βρυξέλλες ή το Βερολίνο όχι.